Yanan Osmanlı yapıtı cami, 125 yıl sonra ibadete açılıyor

ANTALYA’da 1896’da çıkan yangın sonrası kullanılmayan, bugüne kadar da yüzde 50’den fazlası yıkılan Şehzade Korkut Mescidi, Roma devrinden Cumhuriyete yedi başka devrin izleri korunarak, açık hava müzesi ve cami konseptiyle 125 yıl sonra yine ibadete açılıyor.
Kentin tarihi semti Kaleiçi’nde, Selçukluların fethi sonrası kiliseden mescide çevrilerek, Şehzade Korkut’un isminin verildiği mescitte, 1896 yılında yangın çıktı. Kubbesi ve minaresinin ahşap külahı yanan cami, büyük hasar görünce ibadete kapatıldı. Vakit içinde yenilenmemesi yüzünden mescide, halk ortasında ‘kesik minare’ denilmeye başlandı. Daha evvel 6 kere müdahale edilen, en önemli onarımı 1974’te yapılan Şehzade Korkut Camii’nin yine ibadete açılması için 2017 yılının nisan ayında onarım ihalesi yapıldı ve temmuz ayında kontrat imzalandı.
KÜLAHI YERİNE KONULDU
Selçukluların Antalya’yı fethiyle ‘fethin sembolü’ olan, Osmanlı İmparatorluğu devrinde ise 2’nci Bayezid’in oğlu Şehzade Korkut’un Teke Sancak Beyliği’ne atanması ile onarılan caminin onarımı sürdürülüyor. Çalışmalar kapsamında, caminin ‘kesik minare’ olarak anılmasına neden olan minaresine, 123 yıl sonra ahşap külah takıldı.
Kilise devrinden itibaren 15 asırlık bir yapı olduğunu belirten Vakıflar Bölge Müdürü Hüseyin Coşar, Şehzade Korkut Camii’nin Kaleiçi’nde Antalya’nın tarihini simgeleyen en değerli eser olduğunu söyledi.
YABANCILAR BİLE ‘KURTARIN’ DİYE YAZI YAZMIŞ
Önceki yıllarda yurt dışından gelen yabancı akademisyenlerin bile yazılar yazarak, ‘Burayı bir an evvel kurtarın, burası çok kıymetli bir yapı’ diye ikazları olduğunu da anlatan Coşar, “Günümüze kadar bu türlü gelmişti. Yapı 123 yıldır açık olduğu için, kapalı bir yer dahi olsa 5-10 yılda deforme oluyor, burası 123 yıldır açık vaziyetteydi. En sağlam görünen yerler bile topraklaşmış, direnç gücü kalmamıştı ve çok nitelikli bir eser burası, 7 devir var bunun içinde. Onarımda bu 7 periyodu de yansıtmak istedik ve 2016-17’lerde bu işe, proje artı uygulama biçiminde başladık” diye konuştu.
80’E YAKIN KİŞİNİN YER ALDIĞI BİLİM HEYETİ
Bir bilim heyeti oluşturulduğunu, ayrıyeten yüklenici firmanın da danışman hocalarından oluşan toplamda 70-80 kişilik grup bulunduğunu kaydeden Coşar, “Hakikaten çok güç bir süreçti, karar verilmesi de çok çok zordu. Bu noktada muhafaza heyetine, neredeyse her hafta bizi ziyaret eden o zamanki valimiz Münir Karaloğlu’na çok şey borçluyuz bu yapının ayağa kaldırılmasında. Zira önemli inisiyatif almak gerekiyordu ve o inisiyatifi daima birlikte kamu kurumları, valilik, Vakıflar Genel Müdürlüğümüz olarak aldık ve başladık” dedi.
ROMA’DAN CUMHURİYET PERİYODUNA
Restorasyondaki mantığın, muhakkak üzerini kapatmadan, hiçbir formda müdahale etmeden mevcudu korumak ve sağlamlaştırmak olduğunu anlatan Coşar, “Mimari gereklilikten ötürü çatı yaptık. Baktığımızda hangi devirde ne yapıldığı burada belirli. Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı, Cumhuriyet hepsini koruduk. Yapıyla çok uyumlu olmayan tonozlar var örneğin, lakin 1970’lerde yapılmış bir müdahale ve o müdahaleyle daha fazla yıkılması önlenmiş. Onu bile koruduk. Hasebiyle şu an baktığımızda burası aslında müze-cami işleviyle dış etrafı de çok hoş olacak” dedi.
1100 MİMARİ TAŞ AVLUDA SERGİLENECEK
Yapıda 1100 civarında mimari kalıntı taşın tek tek projelendirildiğini, paftalarının yapıldığını ve bunların avluda sergileneceğini lisana getiren Hüseyin Coşar, şunları söyledi:
“Caminin değişik bölgelerinde cam bölmeler yapıldı ve alttaki mimari kalıntılar görülebilecek. Cami işleviyle da fonksiyon verileceği için müezzin mahfili, minberi, mihrabı hepsi tamamlandı, avizeleri konuldu. Şu an son rötuşlarını yapıyoruz. Şu ana kadar yürütülen en sıkıntı onarım diyebilirim. Zira çok fazla belirsizlik var, yedi periyot var, o devirler birbirine karışmış ancak temel mantık olarak bilim heyeti ve müdafaa heyetimizin da bu bahisteki anlayışı, ‘bu yapıyı mevcut haliyle koruyalım.’ Zira daha evvel sıva yapılmıştı.”
YÜZDE 50’DEN FAZLASI YIKIKTI
123 yıllık süreçte yapının yüzde 50’den fazlasının yıkık vaziyette olduğuna dikkat çeken Coşar, “Zaten çatı yoktu. Birçok duvarı yine ördük. Üzerine çıkıldığında sallanıyordu ve her an düşme tehlikesi vardı. Muhtemelen buralar da yıkılacaktı. Örneğin sağlam görünen bir duvar vardı ve onarım evresindeyken yıkıldı. Güney duvarı baştan sona vücut duvarı 39 santim şakulünden kayıktı. O taşları söküp numaralandırdık, derz ortalarındaki tuğla modüllerini bile numaralandırıp tıpkı yerine koyduk” dedi.
TÜRKİYE’DE BİRİNCİ UYGULAMA
Restorasyonda Türkiye’de bir birinci uygulandığını da söyleyen Coşar, muhtemelen yurt dışında da olmayan uygulamayı şöyle anlattı:
“Limra taşı dirence daha zayıf olduğu için yüzlerce kesime ayrılmıştı. Mantık olarak bunları söküp yenisiyle değiştirmemiz lazımdı. Zira direnci kalmamıştı. Bu sefer da büsbütün yeni taş yapılmış cami üzere gözükeceği için bilim heyetimiz bunun üzerinde çok çalıştı. Nasıl bunları bir ortaya getirebiliriz diye ve kimileri 100’den fazla modül olduğundan tek tek birleştirdik. Sonra bütün taşları tek tek çelik kafes içine aldık. Münasebetiyle yük çelik kafeslere bindi ve taşları özgün halde koruyabildik. Türkiye’de bu türlü diğer bir uygulama yok.”
MONOPTEROS BULUNDU
Restorasyonda son rötuşların yapıldığını, 2 aya kadar tamamlanacağını, bu süreçle birlikte 125 yıl sonra caminin yine ibadete açılacağını belirten Coşar, alanda bir de monopteros (çatıyı destekleyen, fakat duvarı olmayan dairesel sütun) bulunduğunu açıkladı. Coşar, “Cami karşısında bir alan vardı ve valilik kamulaştırdı. Oraya da proje ürettik, buranın şadırvan ve tuvaleti, üzerine de kültür meskeni yapacağız. Mescitte ufak tefek süreçler kaldı. Avlu kısmında da onarıma başladığımızda monopterosun yarısı gözüküyordu, yarısı da yolun altındaydı. Roma periyoduna ait çok kıymetli yapı lakin kaldırım altında kalmıştı. Üzerindeki kalıntı da köşedeydi. Müdafaa konseyinden müsaadeyle hafriyat yapıldı ve monopterosun tamamı çıkarıldı” dedi.