Berna YILMAZ / İSTANBUL – T.C. Ulusal Eğitim Bakanlığı, TOÇEV*, Türkiye Diyabet Vakfı ve AstraZeneca Türkiye iş birliğiyle hayata geçirilen “Hey Genç! Harekete Geç!” Projesi, dört yıl süren eğitimler ve ölçümlemeler sonucunda 12 bin 185 gencin iştirakiyle tamamlandı. Proje kapsamında düzenlenen kıymetlendirme toplantısında konuşan TOÇEV İdare Konseyi Önderi Ebru Uygun, Türkiye Diyabet Vakfı Önderi Prof. Dr. Temel Yılmaz ve AstraZeneca Türkiye Ülke Önderi Ecz. Serkan Barış, hareketsizlik ve diyabet konusunda farkındalık oluşması gerektiğini belirttiler.
Gençlerin hayatında sağlıklı beslenme şuuru yaratarak fizikî aktivite ve idmanın ehemmiyetini vurgulama ve yaratıcılık hünerlerini ortaya çıkarma hedefiyle Millî Eğitim Bakanlığı, Tüvana Okuma İstekli Çocuk Eğitim Vakfı (TOÇEV), Türkiye Diyabet Vakfı ve AstraZeneca Türkiye iş birliğiyle 2017’de hayata geçirilen “Hey Genç! Harekete Geç!” projesi tamamlandı.
Proje mühletince 13 vilayette Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen farklı okullar her ay ziyaret edilerek, Türkiye Diyabet Vakfı diyetisyeni tarafından lise birinci sınıf öğrencilerine sağlıklı beslenme, obezite ve diyabetle ilgili bilgiler verildi ve ilk-son test uygulanarak eğitime katılan öğrencilerin bilgileri ölçüldü. Sağlıklı beslenme eğitimi sonrasında projenin spor eğitimcisi eşliğinde meskende ve okulda çarçabuk hareket etmenin ve spor yapmanın püf noktaları anlatıldı.
SAHA ÇALIŞMALARI DİJİTAL ORTAMA TAŞINDI
Proje, pandemi periyodunda de sürat kesmeyerek, Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından çevrimiçi uygulaması onaylanan toplumsal sorumluluk projelerinden oldu ve saha çalışmalarını dijital ortama taşıdı. Proje kapsamında öğrencilerin beslenme alışkanlıklarından antrenman imkanlarına kadar geniş bir yelpazede kıymetli bilgiler elde edildi. Proje için hazırlanan sonuç raporu aracılığıyla öğrencilerin beslenme ve idman alışkanlıklarına dair sıkıntılar tespit edilirken bu meselelere ait bilinçlendirme çalışmaları da yapıldı. Proje, 2019 yılında Stevie Milletlerarası İş Ödülleri’nde “Yılın Bağlantı ve Halkla Bağlar Kampanyası – Sağlık” kategorisinde Bronz Ödül, Prida 2020 bağlantı Mükafatları kapsamında Dijital ve Toplumsal Medya kategorisi altında yer alan; “Kullanıcının ürettiği içerik”, “Topluluk yaratımı ve üretimi” mükafatları, 11. Kurumsal Sorumluluk Doruğu Sürdürülebilir Kalkınma Gayelerine Paha Katan Şirket Mükafatları kapsamında ise ‘Sağlıklı Bireyler’ Kategorisi Altın Ödül sahibi oldu.
Toplamda 12 bin 185 öğrencinin dahil olduğuprojenin sonuçları 27 Mayıs Perşembe günü, TOÇEV İdare Heyeti Başkanı Ebru Uygun, Türkiye Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, Park Antalya Spor Kompleksi Genel Müdürü ve Okullarda Hareket Eğitimi Koordinatörü Güneş Erkoç, AstraZeneca Türkiye Ülke Başkanı Ecz. Serkan Barış ve TOÇEV psikologlarından Burcu Gökbulut’un katıldığı basın toplantısında kamuoyuna açıklandı.
PANDEMİNİN GETİRDİĞİ HAREKETSİZLİĞE KARŞI ŞUUR OLUŞTU
Toplantıda proje hakkında bilgi vererek kelamlarına başlayan TOÇEV İdare Heyeti Önderi Ebru Uygun, “Millî Eğitim Bakanlığı, Türkiye Diyabet Vakfı ve AstraZeneca Türkiye ile birlikte sıhhatin ve hareketliliğin gençlerimizin geleceğinde oynadığı kritik ehemmiyeti vurguladığımız bu manalı projeyle gurur duyuyoruz. Gençlerin hayatında sağlıklı beslenme şuuru yarattığımız, fizikî aktivite ve idmanın kıymetini vurguladığımız ve yaratıcılık marifetlerini ortaya çıkartarak okullar ortasında bir sinerjiye dönüştürdüğümüz dört yıllık bu heyecanlı seyahatin sonuna geldik. Projemiz kapsamında düzenlediğimiz eğitim ve testlerde gençlerimizin beslenme ve antrenman alışkanlıklarına dair kıymetli datalar elde ettik. Geride bıraktığımız dört eğitim-öğretim yılının bizlere öğrettiği en değerli ders, öğrencilerimizin fizikî aktivite seviyelerini artırmamızın fizikî ve şahsî gelişimleri açısından ne kadar değerli olduğuydu. Yarattığımız farkındalıkla hem öğrencilerimiz hem de aileleri nezdinde bilhassa Kovid-19 salgını devrinin getirdiği hareketsizliğe karşı kolektif şuur oluşturabildiğimize inanıyorum” diye konuştu.
TÜRKİYE, AVRUPA ÜLKELERİNE KIYASLA DAHA HASSAS
Başka ülkelere kıyasla Türkiye’nin çocukları birçok alanda daha çok bilinçlendirmek ismine yapılan çalışmalar ve projelerde daha hassas bir tavır sergilediğini lisana getiren Uygun, “Çok genç bir ülkeyiz ve çocuklar çok çabuk kavrıyorlar. Alışılmış ki gidecek çok fazla yol var ancak çok süratli yakalamak üzere bir avantajımız var. Öbür ülkelere baktığımızda, o kadar fazla STK ve o kadar fazla çalışma var ki çocuklarına üzerine bizim kadar hassasiyetle düşmüyorlar. Onlar için bu tip çalışmalar, projeler o kadar sıradanlaşmış ki çocukla yeteri kadar ilgilenmiyorlar. Biz ise çocuğa dokunuyor, gelişimini gözlemliyor ve ona nazaran bir proje üretiyoruz” dedi.
Bu usul projelerin daima yapılması ve ileriye dönük çalışmaların yürütülmesi gerektiğinin altını çizen Uygun, “2007 yılında biz yeterli beslenmeyle ilgili bir çalışma ile başladık. İkinci bir çalışmamızda kahvaltının ehemmiyetine vurgu yaptık. Bu da farklı bir projemiz ve devam edecek. Zira ne kadar fazla çocuğu, yetişkini bilinçlendirirseniz üçüncü nesle hitap etmeye başlıyorsunuz. Yani bizim okuttuğumuz öğrenciler kardeşlerine, yarın öbür evlenecekse çocuklarına bir şeyler aktarıp, öğretmeye çalışıyor. Bu projeler çok daha süratli bir biçimde farklı kurumlarla da devam etmeli. Bilhassa de şu periyotta bunu yapmak çok değerli. Zira aşikâr yaş kümesindeki çocuklar, pandemiden ötürü meskene kapandı. Beslenme bozukluğunun yanında aktiviteler de azaldı. Toplumumuzda anne-babalardan çocuklara yansıyan bu bilinçlenme yok. Yani bizim şuurumuzda olan spor ve aktivite oranı çok düşüktür” diye konuştu.
HER 10 ÇOCUKTAN 1’İ OBEZ
Obezite ve hareketsizlik yarınlarımızı tehdit eden iki değerli global sorun olmayı sürdürdüğünün altını çizen Türkiye Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, “Kovid-19 salgını kapsamında alınan mecburi tedbirler de her iki sorunun da tahlili olan hareketliliği ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarını etkiledi. 50’li, hatta 60’lı yaşların sıhhat sorunu olan insülin direnci, diyabet ve kalp hastalıkları maalesef çok daha genç yaşlardaki insanlarımızı da etkilemeye başladı. Paydaşlarımızla hayata geçirdiğimiz bu projenin her 3 çocuktan 1’inin fazla kilolu, her 10 çocuktan 1’inin obez olduğu dünyamızda ülkemiz gençlerinin farkındalığını artırmada çok kıymetli roller oynadığına inanıyorum. Projemizin sonuçlarında da görülebileceği üzere makus beslenme ile hareketsizlik önemli rahatsızlıklara sebebiyet veren birbirini tetikleyen iki değerli faktör pozisyonunda. ‘Hey Genç! Harekete Geç!’ bu döngüyü kırma yolunda değerli adımlardan biri oldu. Paydaşlarımızla birlikte bu artan şuuru sahiplenip, ülkemizin her yanındaki gençlerimizi hareketsizliğe ve obeziteye karşı koruyacak tedbirlerin sözcüsü olmaya devam edeceğiz” dedi.
2025’TE ÇOCUKLARDA OBEZİTE ORANI YÜZDE 16,5’E ULAŞACAK
Bayan ve erkeklerdeki obezite ve diyabet oranlarına değinen Yılmaz, şu bilgileri paylaştı:
“Kadınlardaki obezite oranı, erkeklere nazaran daha yüksek. 2010’un resmi datalarına nazaran bayanların yüzde 36,8’i, buna karşılık erkeklerin yüzde 21,10’u obez. Bu atlasta 2025’te bayanlardaki bu oran yüzde 47’ye, erkeklerinki ise yüzde 27’ye çıkacak. Tıpkı halde 2025’te çocuk obezitesi, yüzde 16,5 olarak hesaplanırken kovid süreci bunu daha da hızlandırdı. 18 yaş altı ile 65 yaş üstü kesim, daha çok etkilendi. Yani karantinada zarurî olarak meskende kalan kümeler. Bilhassa çocuklarda, spor ve antrenman bitti. Beslenme de burada çok kıymetli rol oynuyor. En çok da fast-food yüklü beslenme, dışarıdan sipariş edilmesi bu noktada kıymet arz ediyor. Bu makûs beslenme alışkanlığı, çocuklarda beslenme şuuru haline gelirse çok daha berbat olur. Esasen dünyada ve Türkiye’de hızlanan çocukluk çağında başlayan diyabeti daha da hızlandırır ve kardiyovasküler hastalıklar üzere birçok kronik hastalığı beraberinde getirir.”
EN YÜKSEK DİYABET VE OBEZİTE ORANI GÜNEYDOĞU ANADOLU’DA
Mutfağın obezite ve diyabet ile ilişkili olduğuna vurgu yapan Yılmaz, “Son 50 yılda obezite, diyabet ve kardiyovasküler hastalıkların en çok görüldüğü bölge Güneydoğu Anadolu bölgesi. Gaziantep, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Adana üzere vilayetlerde bu hastalıkların oranı yüksek. Bunun nedeni ise lokal mutfak. Biz buraları, beslenme kültürü konusunda sağlıklı bir formda etkileyemedik. Bununla birlikte daha olumsuz bir durum gelişti. Ülkemizde ABD stili fast-food’un (hamburgerler, patates kızartması, atıştırmalıklar) yerini, ulusal fast-food aldı. Yani dürüm, döner, lahmacun üzere yemekler. Birçok büyükşehirdeki obezite oranı, Güneydoğu Anadolu’daki orana ulaştı” sözlerini kullandı.
KIZ ÇOCUKLARI, ERKEK ÇOCUKLARINDAN DAHA HAREKETSİZ
Çalışma kapsamında, kız çocuklarındaki hareketsizliğin ve beslenme bozukluğu oranının erkeklere kıyasla daha yüksek olduğunu belirten Yılmaz, “Bu bizim bulunduğumuz toplumdaki kültüre bağlı. Kız çocuğu doğar doğmaz, konutta bir rol veriliyor. Çocuğa, ‘Sen meskeninde oturacaksın, mutfağı öğreneceksin, bebeklerinle oynayacaksın, koşmak ve hareket etmek hakikat değil’ üzere cümleler kuruluyor. Buna rağmen erkeklerde bu durumun tam aykırısı kelam konusu. Aslında kız çocuklarını da başından hareket etmeye yöneltsek, sporda erkeklerden daha faal olacaklar” diyerek kız ve erkek çocuklarının eşit halde eğitilmesi gerektiğine vurgu yaptı.
DİYABETLİ HASTA SAYISI 629 MİLYONA ULAŞACAK
TOÇEV ile işbirliği yaparak yürüttükleri proje ile ilgili konuşan AstraZeneca Türkiye Ülke Başkanı Ecz. Serkan Barış, “AstraZeneca olarak faaliyet gösterdiğimiz tüm ülkelerde olduğu üzere ülkemizde de yaşama paha katan ilaçları keşfetmek için bilimin sonlarını zorlamak ve topluma paha katmak için çalışıyoruz. Değerli paydaşlarımızla hayata geçirdiğimiz bu uzun soluklu projemizle bu emele en yeterli formda hizmet ettiğimize inanıyorum. Projemize dört yıl evvel başladığımızda dünyadaki diyabetli birey sayısı 425 milyondu. Bilgilere nazaran bu sayının 2045 yılında yüzde 48 oranında artarak 629 milyona ulaşacağı öngörülmekteydi. Sorumluluklarımız dahilinde bu trendin kırılması için toplumsal farkındalığı en yüksek düzeye çıkarmamız gerektiğine inanıyoruz. Kovid-19 salgınının bir tesiri olan hareketsizlik, bilhassa genç kuşaklarımızda sağlıklı beslenme ve yanlışsız idman alışkanlıklarını edinme şuuruna odaklanmamızın ne kadar gerçek bir karar olduğunu bir sefer daha gösterdi. Projemizin sonuçlarından da anlaşılabileceği üzere, bir bilgiyi hakikat kanallar aracılığıyla genç kuşaklarımıza ulaştırdığımızda çok kısa vakitte bile olumlu sonuçlar elde edilebiliyor. Projemizden aldığımız güçle, bu katkılarımızı sürdürülebilir hale getirmek en değerli önceliklerimizden biri olmaya devam edecek” biçiminde konuştu.
4 YILDA HEM BESLENME HEM DE HAREKET ŞUURU OLUŞTU
2017 – 2018 eğitim öğretim yılında, İstanbul ve Ankara’da, 15 okulda, 2 bin 498 9. sınıf öğrencisine verilen eğitimler ve uygulanan ölçümlemeler sonucunda, öğrencilerin sağlıklı beslenme, günlük ortalama su tüketim ölçüsü ve besin dayanağı kullanımı hususlarındaki şuur seviyelerinin arttığı tespit edildi. Tıpkı devirde öğrencilerin şiddetli fizikî aktivite seviyeleri ve orta şiddetli fizikî aktivite seviyelerinin düşük olduğu belirlendi.
2018-2019 eğitim öğretim yılında İzmir, Eskişehir, Kastamonu, Ankara, Çanakkale, Antalya, İstanbul’da 23 okulda, 3 bin 699 9. Sınıf öğrencisiyle yapılan eğitimler ve ölçümler sonucunda günlük tüketilen öğün sayısının beş ve üzerinde olması gerektiğini düşünen öğrenci sayısının arttığı görüldü. Birebir devirde öğrencilerin fizikî aktivite seviyelerine bakıldığında, yapılan tahlil sonuçlarına nazaran şiddetli fizikî aktivite seviyeleri ve orta şiddetli fizikî aktivite seviyelerinin düşük olduğu tespit edildi.
2019-2020 eğitim öğretim yılında, İstanbul, Sinop ve Sivas’ta 23 okulda, 3620 9. Sınıf öğrencisiyle yapılan eğitim ve ölçümlemelerde kız öğrencilerin yeme tavırlarındaki bozulmaların erkek öğrencilere kıyasla daha yüksek olduğu görüldü. Öğrencilerin aile gelir seviyesinin yeme tavrı üzerinde önemli oranda tesiri olduğu tespit edildi.
2020-2021 eğitim öğretim yılında, Kovid-19 salgını nedeniyle dijital ortama taşınan proje kapsamında Samsun, Antalya, Mersin, Gaziantep ve Aydın’da 50 okulda, 2 bin 290 9. Sınıf öğrencisiyle eğitim ve ölçümleme çalışmaları gerçekleştirildi. Yapılan ölçümlerde öğrencilerin antrenman alışkanlığı açısından genel olarak orta seviyede faal olduğu belirlendi. Erkek öğrencilerin özgür vakit idmana iştirak seviyesi puan ortalamalarının kız öğrencilerin puan ortalamalarından daha yüksek olduğu görüldü.
Proje kapsamında gençleri hareket etmeye ve sağlıklı hayatı hayatlarında kalıcı hale getirmeye teşvik etmek maksatlı oluşturulan hareket odaklı görüntü yarışına “en çok hareket içeren” ve “en çok beğenilen” kategorilerinde katılan okullar proje heyeti tarafından kıymetlendirilerek TOÇEV tarafından yeniden hareket odaklı mükafatlar ile takdir edildiler.
