Buğra BENLİOĞLU / İstanbul, -TÜRKİYE’nin pandemi döneminde tanıdığı Prof Dr. Derya Unutmaz, ABD’de immünoloji alanında çok kıymetli çalışmalara imza atıyor. Enfeksiyon hastalıkları ve bağışıklık sistemi konusunda dünyada kelam sahibi isimlerden biri olan ve Jackson Laboratuvarı Enstitüsü’nde ‘Baş Araştırmacı’ olarak çalışmalarını yürüten Prof. Dr. Unutmaz, ilaç geliştirme süreçlerine sürat katacak “üç boyutlu organ” projesinin detaylarını, birinci sefer KHA’ya anlattı. İlaç firmalarının yakın vakitte faz çalışmalarında insan yerine üç boyutlu yazıcılarda üretilen “yapay organlar” kullanmaya başlayacağını söyleyen Prof. Dr. Unutmaz, koronavirüs tedavisi için en geç sonbaharda çok tesirli ilaçların geleceğini müjdeledi.
Amerika’daki Jackson Laboratuvarı Enstitüsü’nde ‘Baş Araştırmacı’ olarak immünoloji, enfeksiyon hastalıkları ve kanser tedavisi bahislerinde değerli çalışmalar yürüten Prof. Dr. Derya Unutmaz, Demirören Haber Ajansı’na kıymetli açıklamalarda bulundu.
“BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN KOMUTA MERKEZİNİ KANSERE KARŞI EĞİTİYORUZ”
İmmünoloji araştırmalarında yeni ilaç geliştirebilmek ve beden sistemlerini tam olarak anlayabilmek için yüksek teknoloji gerektiren prosedürler üzerinde de çalıştıklarını kaydeden Prof. Dr. Unutmaz, “Aslında kovid öncesinde bu çalışmalara başladık ancak salgınla beraber biraz yavaşladı. Ancak bugünlerde yine o çalışmalara geri döndük. Benim ana pozisyon bağışıklık sistemi. Bağışıklık sisteminin birçok hususa tesiri var. Örneğin son vakitlerde biz, kanser tedavisi üzerine çalışıyoruz. Tekrar bağışıklık sistemine, yani ‘içimizdeki orduya’, kanser hücrelerini nasıl tanıtabiliriz ve kansere karşı bu orduyu nasıl eğitebilir, nasıl programlayabiliriz diye kimi araştırmalarımız var. Buradaki stratejimiz, bağışıklık sisteminin ‘T hücrelerini’- komuta merkezi ya da keskin nişancılarda diyebiliriz bunlara- hastalardan alıyoruz, onları laboratuvar ortamında eğitip donatıyoruz, yani genetik olarak programlıyoruz ve bu hücreleri bilhassa kanser hücrelerini tanıyacak hale getirip daha sonra bunları tekrar hastaya geri veriyoruz. Bu formda çok tesirli bir tedavi formülü elde ediyoruz. Lakin natürel ki çalışmanın birden fazla şu an laboratuvar seviyesinde devam ediyor” dedi.
“İLAÇLARI ORGAN SEVİYESİNDE TEST EDEBİLECEĞİZ”
Teknolojik çalışmalarına da değinen Prof. Dr. Unutmaz, bilim ve tıp dünyasını artık üç boyutlu yazıcılarda basılan yapay organ periyodunun beklediğini anlattı ve şu bilgileri verdi:
“Üç boyutlu basımla laboratuvarda organlar üretiyoruz. Bu çok değerli. Örneğin bir ilacı test edeceksiniz, bunu bir organ seviyesinde yapmanız lazım. Akciğerde ya da kalpte, tabi ki beşerde yapamıyorsunuz bu deneyleri bazen. Yeniden Amerika’da bir Türk hekim arkadaşımla birlikte çalışıyoruz bu proje üzerinde. Günümüzde bir ilacın geliştirilmesi için fare deneyleri yapılıyor. Evvel hayvanlarda deneniyor yani. Lakin maalesef ilacın aktifliği ya da yan tesirleri, beşerde her vakit hayvanlarda olduğu üzere olmayabiliyor. Onun için Faz 1 çalışmaları yapılıyor. Hatta birçok ilaç da bu sebeple Faz 1 yahut Faz 2 evresinde başarısız oluyor. Zira beşerde farklı bir sonuç çıkıyor. Şayet biz bunları organ seviyesinde test edebilirsek, çok çok daha süratli ilerlemiş olacağız. Yeni ilaç geliştirme konusunda sürat kazanacağız.”
“VİRÜSLERİN AKCİĞER ÜZERİNDEKİ TESİRLERİNİ 3D ORGANLARLA İNCELİYORUZ”
Pandemi öncesi yapay organ modelleriyle göğüs kanseri ve kimi virütik akciğer hastalıkları hakkında çalışmalar yürüttüklerini de kaydeden Prof. Dr. Unutmaz, “Örneğin göğüs kanserinde dokunun içine hücreler nasıl girebiliyor, başka doku hücreleriyle nasıl bir ilgi içindeler, bunları anlamamız gerekiyordu. Onun üzerine üç boyutlu basım yapıyorduk. Bu çalışmaların sonuçlarını da çok yakın bir tarihte yayınlayacağız. Onun dışında akciğerde virüsler akciğer dokusuna nasıl giriyor, bütün akciğerin nefes borusu kısımlarını vs, basarak test ediyorduk. Doğal Covid sürecinde biraz Covid için de çalıştık bu formda. Yeniden bağırsaklar çok değerli. Zira bağırsakların içinde bakteriler yaşıyor. O ortamı simüle etmeye çalışıyoruz, modellemeye çalışıyoruz laboratuvarda. Bayağı ilerledik bu mevzuda. Olağan ki çok kompleks sistemler, şu anda geliştirme basamağındayız ancak kanserle alakalı olan çalışmamız, bilhassa ilaç seçimi için çok yakında ilaç firmaları tarafından kullanılmaya başlanacak diye düşünüyorum” formunda konuştu.
İLAÇ MUŞTUSU
Türkiye’de insanların maske kullanımına Amerikalılardan çok daha fazla dikkat ettiğini gözlemlediğini söyleyen Prof. Dr. Unutmaz, Covid-19 ilacının yaz ortasında ya da en geç sonbaharda piyasaya çıkacağını düşündüğü belirtti. Aslında grip için geliştirilen lakin Covid-19 tedavisindeki etkinliği denenen molnupiravir isimli ilaca dair Faz 3 çalışmalarının bitmek üzere olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Unutmaz, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Merck firması Faz 3 çalışmalarını Mayıs’ta bitirecekti ancak biraz gecikme oldu galiba. Çok kısa müddette bu sonuçlar açıklanacaktır diye düşünüyorum. Hayvan deneyleri, Faz 1 ve Faz 2’de çok uygun sonuçlar çıktı. Çok süratli bir halde durduruyor virüsü. Öbür büyük firmaların da bu türlü faz çalışmaları var. Maalesef uzun sürüyor bu çalışmalar ve bir de yanlış bir strateji yürüttük Covid pandemisinde. Çok büyük bir aciliyet vardı, var olan ilaçları test etmekle fevkalade bir güç harcadık. Örneğin hidroksiklorokin, hiç çalışmadığı belirli olan bir ilacı tekraren test ettik, vakit kaybettik. Ben çok tesirli ilaçlar çıkacağından eminim. Tahminen bu yaz, tahminen sonbahara yanlışsız.”
“İNGİLTERE’DE HİNT VARYANTI BASKIN HALE GELDİ”
Prof. Dr. Derya Unutmaz, Dünya Sıhhat Örgütü’nün artık Covid-19 varyantlarında yeni bir isimlendirme sistemine gittiğini belirterek, “Bildiğiniz üzere şimdiye kadarki varyantların dünyada 4 çeşidi var. DSÖ bunlara İngiltere, Hindistan vs demek yerine artık ‘Alfa, Beta, Gama, Delta’ biçiminde bir isimlendirme sistemine geçti. İngiltere’de çıkana Alfa varyantı deniyor artık. Brezilya’daki daha evvel P1 denilen varyant Beta, Güney Afrika varyantı Gama, Hindistan’da çıkan varyant da Delta olarak isimlendirildi. İngiltere’de çıkan çok daha bulaşıcı bir varyanttı ve süratli bir halde dünyayı ele geçirdi. Aslında virüsler birbirleriyle rekabet ediyorlar, daha çok bulaşıcı olan versiyonu bir avantaj sağlıyor ve süratli bir halde yayılıyor. Brezilya ve Güney Afrika’da olanların biraz daha fazla tehlikesi var. Zira onlarda antikorlardan kaçış mutasyonları oluştu. Daha evvel kovid geçirenlerin bir daha enfekte olma riski oluştu. Ya da aşı sonrası antikor seviyesi çok yüksek değilse, enfekte olabiliyorsunuz. Hindistan’da çıkan Delta varyantı ise hepsinin bu özelliklerini bir ortada topladı, daha tehlikeli bir hale geldi. Hatta Alfa yani İngiltere’deki çıkandan çok daha bulaşıcı olduğu söyleniyor. Şu anda İngiltere’de bile Alfa’nın yerine geçmiş durumda Hindistan’dan gelen virüs. Bu bakımdan çok tehlikeli ve bir ölçü antikorlardan da kaçıyor” dedi.
“ÇOK FAZLA VAKTİMİZ KALMADI, VİRÜSLE YARIŞTA ÖNE GEÇMELİYİZ”
BioNTech üzere çok tesirli antikor oluşturan aşıların, bilhassa iki dozdan sonra bu varyanta karşı da büsbütün kollayıcı olduğuna değinen Prof. Dr. Unutmaz, kelamlarını şöyle noktaladı:
“Bizim kendi yaptığımız birtakım çalışmalar da var buna dair. Yani antikorların tesiri 5-6 kat düşebiliyor lakin bu aşılarla o kadar çok antikor üretiyorsunuz ki fark etmiyor. Yeniden de durdurabiliyorsunuz bunu. Şu anda harikulade bir yarış var virüsle aşılanma ortasında. Bizim de önümüzde çok fazla vaktimiz kalmadı. Zira bu Delta varyantı çok süratli yayılıyor. Onun için aşılanma ile onun önüne geçmemiz lazım. Geçemezsek, nitekim önümüzdeki bir iki ayı tekrar çok sıkıntı geçirebiliriz.”
()
