İSTANBUL, – Ankara Üniversitesi Toprak Bilimi kısmından Prof. Dr. Günay Erpul ve Tarım ve Orman Uzmanı Adem Alim’in, müsilaj oluşumuna karşı üretilen döngüsel ekonomik eko-bataklık tahlilini mevzu alan makalesi, Avrupa Etraf ve Dünya Bilimleri Dergisi’nde yayınlandı. Eko-bataklık ile atık suların içindeki azot ve fosforun döngüsel iktisada geri kazandırılması ve baca gazlarının atmosfere salınımının azaltılması amaçlanıyor.
Başta Marmara Denizi olmak üzere, Ege Denizi ve Karadeniz’deki doğal ömrü tehdit eden müsilaj sorunu, sırf ülkemizin değil dünyanın da gündeminde. Son olarak 5 Haziran Dünya Etraf Günü’nde Tarım ve Orman Uzmanı Adem Bilgin’in buluşu hakkındaki Ankara Üniversitesi Toprak Bilimi kısmından Prof. Dr. Günay Erpul ile ortak müelliflik yaptığı ‘Su Arıtmayı Tekrar Tanımlama: Atıksu Arıtma Tesislerinin Bir Dünya Sistemi Sorunu Olarak Belirlenmesi ve Bu Meseleye Meydan Okumak için Döngüsel Ekonomik Eko-bataklık Sistemi’ başlıklı bilimsel makale, Avrupa Etraf ve Dünya Bilimleri Dergisi’nde (European Journal of Environment and Earth Sciences) yayınlandı. Türk uzmanlar, müsilaj oluşumuna ve iklim değişikliğine yönelik buluşu bahis eden makalede tahlilin, tabiattan ilham alan ve eko-bataklık ismi verilen bir formülden geçtiğine işaret ediyor.
“KANALİZASYONDAKİ AĞIR METAL VE MİKROPLAR YANIP BETON OLUYOR”
Dünyada her gün milyarlarca metreküp kanalizasyon suyunun arıtıldığını, bunun sonucunda ortaya çamur ve baca gazı çıktığını tabir eden Adem Alım, bunun majör bir ekolojik sorun, hatta dünya çapında bir sistem sorunu olduğunu belirterek şu tabirleri kullandı:
“Arıtma mühendisliği yalnızca analitik değil tıpkı vakitte holistik olmalı. Yani, doğal unsur döngüleri ve kütlenin korunumu kanunuyla uyumlu olmalı. Döngüsel ekonomik eko-bataklık ismini verdiğim tabiattan ilham alan ve sentetik ekolojik teknoloji, atık su arıtma tesisinin deşarja gidecek son suyunda deşarj öncesi dikey tarım ile pleksi borularda yosun üretmeyi, böylelikle de fosfat ve azotu son sudan yeterlice çekmeyi kapsıyor. Elde edilen yosunlar da tabandan baca gazı verilen yapay havuzlarda, bataklıklaşma, müsilaj oluşturma ve çökelme ile kuma ve en küçük doğal toprak kesimi dediğimiz agregata çevriliyor. Bunlar da arıtma sonrasında ortaya çıkan çamurunun yakılmasıyla elde edilen küllerle karıştırılarak beton haline getiriliyor. Yani tabiatta aslında büyük karbon rezervleri olan doğal bataklıkları denetimli olarak kopyalıyor ve karasal kökenli azot, fosfat, karbon beton ve biyokütleye çeviriyor. Kanalizasyondaki ağır metal ve mikroplar yanıp beton oluyor. Sistem, baca gazlarının sülfürünü alıp gübre yaptığı, kalan gazları da biyokütle ve betona çevirdiğinden hidrojen sülfit dediğimiz doğal bataklıklara kokusunu veren ve hem beşerler için toksik olan hem de kimyasal aşındırıcı unsur oluşmuyor. Sistemli hasat edilen yosunlar ve bataklık eserleri gübre, selüloz, kozmetik ve ilaç sanayi başta olmak üzere çeşitli kullanımlar için paketleniyor. Ayrıyeten kimya dalı için çimento ve hidrojen üretimi de yapılıyor. Yosun üretimi aslında AB Biyokütle Stratejisi’nin bilhassa döngüsel iktisat ve iklim değişikliği için önerdiği bir konudur, biz bir adım öteye giderek yosundan da toprak yapıyoruz, karbonu yere bağlıyoruz.”
“FOSFOR, KARALARDA BİTME-TÜKENME TEHLİKESİYLE KARŞI KARŞIYA”
Eko-bataklıkları ekolojik durak yerleri olarak tanımlayan Prof. Dr. Günay Erpul ise atık suların doğal su yolu, ırmak ve denizlere verilmeden evvel, eko-bataklık sistemi ile temizlenerek döngüsel iktisada geri kazandırılabileceğini söyledi. Erpul, “Azot ve fosfor içeren ticari gübreler, gün geçtikçe daha çok kullanılıyor. Büyük ölçekli kimyasal olarak aktif azot ve fosfor akılarına yol açan bu gübreler, insan sıhhati ve etraf üzerinde önemli olumsuz tesirler oluşturuyor. Öte yandan, yenilenemeyen bir kaynak olan ve Türkiye için de çok büyük bir ithalat kalemi durumundaki fosfor, karalarda bitme-tükenme tehlikesiyle karşı karşıya. Münasebetiyle besin unsuru döngüsü açısından azot ve fosfor kazanımları ve yine kullanımları istek edilen bir uygulama. Bu noktada eko-bataklıklar besinlerin biyolojik asimilasyonu açısından hayli değerli fırsatlar sunuyor. Eko-bataklıklarda besin hususu döngüsünü ve besin unsuru geri dönüşümlerini sağlamak için çok çeşitli atık sular kullanılıyor. Evsel, mandıra, dokumacılık üretimi, tabakhaneler vb. atık suları bunlara en yaygın örnekler. Müsilaj sorunu ile karşılaştığımız bu günlerde, bilhassa eko-bataklıklarda biyolojik asimilasyon yoluyla bitki ve alg yetiştirilmesiyle fosforu tekrar besin döngüsüne sokmak uzun vadede epey emniyetli bir sistem olarak karşımıza çıkıyor” diye konuştu.
Sürdürülebilir tarım için ön şartın bitki besin maddelerinin verimli devridaimi olduğunu da söyleyen Erpul, “Belirli ölçülerde temizlenmiş atık suların tahliye edildiği sucul ve deniz bazlı ekosistemler de bu işlemlerden azami fayda görecek. Eko-bataklık sisteminde küçük bir alanda yapılan dikey tarım, suda tahliye öncesi ekstra azot ve fosfat arıtması ve bunların karada geri dönüştürülmesini sağlayacak” ifadelerini kullandı.
