– YUNANİSTAN’da Osmanlı periyodundaki ismiyle Gargara, Yunanca ismiyle Simantra köyündeki spor salonu inşası sırasında ortaya çıkan Osmanlı mezarlığındaki 201 naaş, yapılan teşebbüsler sonucunda İslami geleneklere uygun olarak defnedilecek.
Yunanistan’ın Halkidiki Yarımadası’ndaki Osmanlı periyodundaki ismi Gargara, bugünkü ismi ise Simantra olan köyde, Osmanlı periyodunda yaklaşık 160 Türk aile yaşıyordu. Lozan Mübadelesi ile 1924 yılında Gargara’da yaşayanlar Türkiye’ye gelirken, buraya da ise birçok Erdek ve Kapadokya’dan gelen Rum göçmenler yerleştirildi. Köyde yaklaşık 5 ay evvel spor salonu inşası için kazılan temelde, mezar bulundu. Osmanlı periyodundan kalma olduğu tespit edilen mezardaki naaşlar Halkidiki ve Aynaroz Eski Eserler Dairesinin deposunda koruma altına alındı.
İstanbul’da bulunan Lozan Mübadilleri Derneği, mevzuyu haber alır almaz, Dışişleri Bakanlığına bilgi verdi ve köyün bağlı bulunduğu Propontida Belediyesi ile de temasa geçti. Ankara eş vakitli diplomatik teşebbüsle reaksiyon göstermişti. Mübadillerin ve vakfın tek talebi, naaşların yapılacak bir anıt mezara İslami yöntemlere nazaran defnedilmesi oldu.
BELEDİYE ONAYLADI
Yapılan teşebbüsler geçen hafta sonuç verdi. Propontida Belediye anıt mezar yapılmasını, İslami yollara nazaran naaşların defnedilmesini onayladı. Belediye Başkanı Emmanoil Karras da, mübadillere ve Lozan Mübadilleri Derneği’ne resmi bir yazı göndererek kararı bildirdi.
“ONLARLA BİZİM HALA DUYGUSAL BAĞIMIZ VAR”
Lozan Mubadilleri Vakfı Önderi Esat Ergelen, yaşananları şöyle anlattı:
“Bu yılbaşı Gargaralı bir mübadil torunu köylerinde bir spor salonu inşası sırasında temel kazılırken Müslüman mezarlığına denk gelindiğini haber alıyor ve acilen bize ulaşıyor. Lozan Mübadilleri Vakfı’nın gayelerinden birisi orada kalan eserlerimize sahip çıkmak. Orada kalan ve maalesef birçoğu park olan mezarlıklar da bizim ilgi alanlarımıza giriyor. Onlarla bizim hala duygusal bağımız var. Toplandık ne yapabiliriz diye düşündük ve bu krizi barış için bir fırsata çevirmeye karar verdik. Lozan Mübadilleri Vakfı olarak çabucak Türkiye çapında örgütlü olan başka mübadil kuruluşlarla bağlantıya geçerek ortak bir bildiri metni hazırladık. Bunu hem kamuoyuna hem bilim beşerlerine, hem hariciyeye, hem de Yunanistan’daki ilgili makamlara ‘bu mezarlığın kurtarılması, çıkarılan kemiklerin İslami metotlara uygun olarak yeninden defin yapılması ve bir küçük kitabe hazırlanmasını’ talep ettik. Sahiden bu talebimiz gerek Türkiye’den, gerek Yunanistan’dan karşılık buldu, kabul edildi. Süratle bize geri dönüşler olmaya başladı. Dışişleri Bakanlığı, Yunanistan elçiliğini davet ederek mevzuya hassaslığını bildirdi, takviye talep etti. Lokal makamlarda orada muhafazacı bir anlayışa girdi.”
İSLAMİ YÖNTEMLERE NAZARAN DEFİN, KÜÇÜK ANIT MEZAR
Ergelen, “Geçtiğimiz hafta bize bir haber geldi; mahallî makamlar İslami yöntemlere nazaran defin yapılacağı, bunun için bir yer ayarlandığı ve bu kıstaslara nazaran bir küçük anıt mezarlık yapılacağını öğrendik. Bu bizi çok şad etti, hatta şu pandemi şartları geçerse, açılışa yetişemesek dahi hiç değilse bir ziyaret etmek isteriz. Biz bunu talep ederken gerek Türk, gerek Yunan makamlara şunu bildirdik; bunun örnekleri var. Yerelde beşerler bir Müslüman Türk mezarlığına rastladıklarında Vodina’da ve Kılifçe’de kemikleri almışlar bir köşeye götürmüşler kendi mezarlıklarının içine ve küçük bir anıt yapmışlar ve ‘burada Müslüman komşularımız yatıyor’ yazmışlar.
Bu çeşit şeylere, kültürel eserler, gerek burada, gerek orada sahip çıktıkça hem gidiş, geliş artacak, turizm artacak, beşerler birbirini tanıyacak, çok da farklı olmadığımızı görecekler. Biz Ege’nin iki kıyısındayız, ‘tek fark ne?’ derseniz; çan ve ezan dışında ben bir fark göremiyorum. Bu da fark değil, zenginlik aslında” tabirini kullandı.
“ARTIK ÖLÜLERİMİZİN YERİ BELLİ”
Mübadele periyodunda babaannesi ve dedesi Gargara köyünden Antalya’ya göç eden mimar Şeyda Güvenç Duran, defin kararının Propontida Belediye Önderi Emmanoil Karras tarafından kendilerine resmi yazıyla bildirildiğini belirterek, “Mübadele ile Antalya’ya geldiklerinde babaannem 6, dedem 17 yaşındaymış. Her ne kadar geçmişlerinde bahsetmeyi sevmeseler de ‘büyüklerimizi köyde bıraktık’ der, üzülürlerdi. Bu öykülerle büyüyen her mübadil torunu, her iki taraf içinde de geçerli aslında bir yarım kalmışlık hisseder. Bizim için de öyleydi. Ailemizden köyümüze gidenler oldu, mezarlarımızın yerini soranlar oldu fakat yoktu. Tüm bu 3 ay boyunca haberler, yazışmalar, dertlenmeler 2 hafta evvel köyümüz Gargara, şimdiki ismiyle Simantra’nın bağlı bulunduğu Neprontida Belediye Önderi Sayın Emanuel Kara’dan gelen bir mektupla son buldu aslında. Bizler Antalya’da yaşayan Güvenç, Apa ve Gündoğar aileleri, Gargara’dan mübadeleye tabi tutulan 160 aileden birkaçıyız aslında. Ancak biz inanıyoruz ki çocuklar ve torunlar olarak sıkıntımızı gerçek lisana getirmemiz olumlu ve süratli bir sonuç getirdi. Her mübadil ayrılığın ve ayrılmanın verdiği hüzünle yarım hisseder. Güya biz artık tamamlandık. Gargara köyünde 500 yıla yakın yaşamış atalarımızdan hiçbir iz yok ancak artık ölülerimizin yeri belli” diye konuştu.
