Koruma altındaki deniz çayırları taşınıyor

Nevra UÇKAÇ/İZMİR, – İZMİR’in Karaburun ilçesindeki iskele üretim çalışmaları kapsamında, denizlerin oksijen deposu olarak bilinen muhafaza altındaki deniz çayırları (posidonia) sökülerek öteki alana taşındı. Uzmanlar, deniz çayırlarının toplanmasının ekosistemde bozulmaya yol açacağını, diğer yere ahenk sağlamalarının da mümkün olmayacağını belirtti.
Karaburun’da deniz yolu ulaşımını sağlayacak iskelenin yeri tartışmaları da beraberinde getirdi. İskelenin kurulacağı bölgede deniz tabanındaki çayırlar, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin açtığı ihale kapsamında yerlerinden sökülerek diğer alanlara nakledilmeye başlandı. Ekolojik ehemmiyete sahip bir çeşit olan ve oksijen üretim kaynağı olarak kabul edilen deniz çayırlarının diğer bir alanda yaşamasının mümkün olmadığını savunan vatandaşlar, deniz çayırları yerine iskelenin taşınmasını istedi.
‘GELECEK JENERASYONLARA TESİR EDECEK EKOLOJİK BİR SORUN’
Sualtı Araştırmaları Derneği üyesi ve Etraf Bilim Uzmanı Dr. Nesimi Ozan Veryeri, iskele imal çalışmaları kapsamında ekosisteme müdahale edildiğini, projenin deniz canlılığına kıymetli ziyan vereceğini söyledi. İskele konusuna itirazlarını ortaya koyduklarını lisana getiren Dr. Veryeri, “İtirazımız vapur iskelesine değil, kararın alınma biçimi ve projenin yerine itiraz ediyoruz. Vapur iskelesinin nerede en gerçek yapılacağının tahlilleri bundan yaklaşık 10 yıl evvel pek çok toplantıda söz edilmişti. Bu proje için belediye, sivil toplum kuruluşu ve uzmanlar ortasında uyum gerekir. Hala bu uğraşın verilmesi son derece üzücü” dedi.
‘SU ALTININ ORMANLARI’
Su ekosisteminde yaratılacak her türlü bozulmanın farklı ekolojik meselelere neden olabileceğine dikkati çeken Dr. Veryeri, projenin derin bir araştırma yapılmadan hayata geçirilmesinin yanılgı olacağını bildirerek, şunları söyledi:
“Dünyanın iklim değişimiyle ilgili ana motoru denizlerdir. Bir su gezegeninde yaşıyoruz. Su ekosisteminde yarattığımız her türlü bozulma hesabı çok güç ve pek çok jenerasyona sirayet edecek olan ekolojik sıkıntılar yaratır. Posidonia, ulusal ve memleketler arası mutabakatlarla mevzuat ve müdafaa altında olan bir çeşittir. Katiyen toplanması ve çalışmalara mevzu olması derin araştırma gerektirir. Bunlar su altının ormanıdır. Şu anda biz ormanların yerini değiştiriyoruz. Su altının ormanlarının yerinin değiştirilmesiyle ilgili şimdi net muvaffakiyet elde edilmemiştir. Fransa’da çalışmalar var lakin muvaffakiyet talihinin kabul edilebilir seviyede olmadığını görüyoruz. Buradan sökülen posidoniaların, posidonia olmayan bir yere transferi de tek başına bir soru işaretidir. Bir vapur iskelesine gereksinimimiz olabilir. Fakat yapılacaksa bir sefer yapılsın, deniz ekosistemi bozulmasın.”
‘YENİ ALANDA TUTMAMA İHTİMALİ YÜKSEK’
Karaburun Kent Kurulu eski üyelerinden emekli öğretmen Nuryüz Dalgana ise, proje kapsamında İzmir Büyükşehir Belediyesi yolcu taşıma gemilerinin İzmir-Mordoğan-Karaburun seferi gerçekleştireceğini, bu gemiler için yanaşma iskelesinin yapıldığını belirtti. Sualtı araştırmaları yapan bir şirketin 28 Nisan’dan itibaren de çayırların toplanması için çalışmalara başladığını kaydeden Dalgana, “Oksijen üreten deniz çayırlarının tüm Akdeniz ve Ege kıyılarında müdafaa altında. İskele üretimi için yaklaşık bir dönümlük alanda deniz tabanından sökülen deniz çayırları vinç yardımıyla gemiye alınıyor, diğer bir alana taşınıyor. Götürüldüğü bölgede de hiç deniz çayırı bulunmuyor. Doğal olarak yetişebilseydi, o bölgede bizatihi deniz çayırı aslında oluşurdu. Yeni götürüldükleri alanda deniz çayırlarının tutmama ihtimali yüksek. Ayrıyeten vapurların yanaşacağı denizin derinliği kâfi olmadığı için, bir müddet sonra denizin tabanı de kazınacak. Bu kazınma esnasında burada çok makûs bir koku çıkacak” diye konuştu.
İskelenin yaklaşık 300 metre uzunluğundaki kordon uzunluğunda bütünselliği bozacağını ve deniz çayırlarının yerlerinden sökülmesinin alanda geri dönülmez ziyanlara yol açacağını belirten Dargana, “Mart ayında projenin duyurusu yapılmasıyla mevzuyu Kent Kurulu gündemine getirdik. Mevzuya ait iskele projesi çözümleme ve çalışma belgesi hazırladık. Ama yaşanan tartışmalarda kuruldan ihracım gündeme geldi, buna karşı da gayret ediyoruz. Seçilen yerin yanlış olduğunu düşünüyoruz. Bunun yerine Kuyucak’ın olduğu bölgeye taşımalı otomobilli vapur iskelesi yapılabilir. Denizin daima tahrip edilmesini istemiyoruz” tabirlerini kullandı.
‘DENİZ ÇAYIRLARI MÜDAFAA STATÜSÜNE SAHİP’
Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Deniz Bilimleri Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kemal Can Bizsel de Türkiye’nin deniz çayırları konusuna Barcelona Mukavelesi ve Avrupa Birliği’nin Deniz Strateji Çerçeve Direktifi ve su çerçeve direktifi içeriklerinde yer verildiğini belirterek çayırların müdafaa statüsüne sahip olduğunu söyledi. Kontrat imzalandığını ve direktiflerin Avrupa Birliği’ne iştirak sürecinde ahenk sağlanması gereken evraklar olduğunu hatırlatan Doç. Dr. Bizsel, insanoğlunun faaliyetleri ile direkt yahut dolaylı olarak bu çayırlara ziyan verebildiğini lisana getirdi.
‘SÖKÜLÜP TAKILIP DİKİMDE ŞİMDİ ÇOK BAŞARILI USUL YOK’
Doç. Dr. Bizsel, “Liman projeleri Etraf Tesir Kıymetlendirme (ÇED) sürecine doğaldır. Kelam konusu proje bu sürece tabi tutulduysa, ilgili ÇED raporunda deniz çayırlarının durumu ve ne cins bir teknik sürece tabi tutulabileceklerinin anlatılmış olması gerekir. Çayırların transplantsyonu (sökülüp takılıp dikimi) ile ilgili yol ve prosedürler son yıllarda uğraşılan bir husus. Evreler kaydediliyor lakin şimdi çok başarılı bir prosedür yok. Metotların başarısı yüzde 15 seviyesindedir ve bu çalışmalar göreceleri küçük alanlarda (40-200m2) Amerika ve Japonya’da geniş alanlarda yapılan transplantasyon süreçleri, ki bunlar yıpranmış ve bozulmakta olan çayırların uygunlaştırılması maksadıyla yapılmıştır, fakat hepsi başarısız olmuştur” dedi.
Bir yerden sökülüp bir yere ekilecek deniz çayırlarının belirli bir seçme ve yerleştirme sürecinden geçirilmesi gerektiğini söz eden Doç. Dr. Bizsel şunları söyledi:
“Öncelikle ekilebilecek özellikte sürgünlerin seçilmesi gerekir. Dikilecekleri yeni yerinde evvelden aşikâr kriterlere nazaran saptanması gerekir. Bu yapıldığında bile ortalama yüzde 15 muvaffakiyet sağlanabilmesine en bariz örnek, Balear Adası’nda bir liman yahut marina projesi için, tam hatırlamıyorum, iki defa transplantasyon yapılmış; birinde başarısız, birinde başarılı olmuş. Vurgulamak gerekir ki; bu alanda birkaç yüz metrekarelik bir alandır. Diğer yandan, transplantasyon yapıldıktan sonra en az 6- 10 yıl izlenmesi gerekir. Bu çayırların sürgünleri birbirileri ile bir ağ şebekesi formunda birbiriyle ilişkilidirler. Bu ağ yapısının bir kısmına ziyan verilmesi orta ve uzun vadede hepsine birden ziyan vermek manasına gelir.”