İSTANBUL, – Uzman tabipler, koronavirüs sonrası görülen değerli sıhhat problemleri ve tedavi usullerini konuştu. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Servet Kayhan, “Koronavirüs sonrası damar tıkanıklıkları en önemli sorun olarak karşımıza çıkmakta. Hastaneden çıkan birtakım hastalarda birkaç ay sonra ani bir kalp kriziyle vefat olayları gözlemlenebiliyor” dedi.
Altınbaş Üniversitesi’nin pandemi devrinde online oturumlarla sürdürdüğü klasikleşen Çarşamba Buluşmaları bu hafta “Covid-19 Geçirdikten Sonra Ortaya Çıkan Sıhhat Sorunları ve Çözümleri” başlığıyla düzenlendi. Moderatörlüğünü Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğr. Üy. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Servet Kayhan’ın yaptığı oturuma katılan Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğr. Üy. Romatoloji Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Soy, Nöroloji Anabilim Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Buyruk Ruşen ile Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Sezai Şahin, Covid-19 enfeksiyonu geçiren hastalarda görülebilen sıkıntılar ve tedavi yaklaşımlarını konuştu.
“ANİ KALP KRİZLERİNİN NEDENİ EMBOLİLER”
Koronavirüsün bedenin çabucak hemen tüm sisteminin tamamını etkilediğini belirten Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Servet Kayhan, koronavirüs sonrası periyodun hastalarda birtakım kalıcı şikâyetlerin oluşmasına yol açtığına dikkat çekti.
Koronavirüs sonrası şikâyetlerin bilhassa inatçı öksürük, nefes darlığı, nefes kapasitesinde düşme, kişinin olağan ömür performansında azalma, idman kapasitesi ve teneffüs işlevlerinde düşme halinde görüldüğünü anlatan Prof. Dr. Kayhan, enfeksiyonun hudut, kas, iskelet sistemi, sindirim ve hatta ürogenital sisteme ulaşarak üreme işlevlerini da etkileyebildiğini söyledi. Ağır bakım süreci yaşamış hastalarda tedavi sonrasında akciğerlerde damar tıkanıkları ve akciğerin işlevlerini kaybetmesine sık rastladıklarını söyleyen Prof. Dr. Servet Kayhan, “Koronavirüs sonrası en kıymetli sorun olarak Kovid-19’un damar duvarında yapmış olduğu tromboemboliler yani damar tıkanıklıkları en önemli sorun olarak karşımıza çıkmakta” formunda konuştu.
“ANİ KALP KRİZİ HADİSELERİ DAMAR HASARI KAYNAKLI”
Koronavirüs tedavisi sonrası hastaneden çıkan kimi hastalarda birkaç ay sonra ani bir kalp kriziyle vefat olaylarının gözlendiğini belirten Prof. Dr. Kayhan, şöyle konuştu: “Bunlar aslında ortaya çıkan damar hasarından kaynaklı, akciğer damar tıkanması hasarından kaynaklı ölümlerdir. Covid hasarı koroner damarlarda tıkanmaya yol açarsa kalp krizine, akciğer damarlarında tıkanmaya yol açarsa pulmoner emboliye beyin damarlarında tıkanmaya yol açarsa serebrovasküler embolilere yol açabilmektedir.”
“SİSTEMİK HASTALIKLARA YOL AÇAN BİR VİRÜS”
Koronavirüs enfeksiyonunun sistemik bir hastalık olduğunu vurgulayan Romatoloji Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Soy, romatoloji polikliniğine gelen hastalarda sıklıkla kas ve eklem ağrıları ile şiddetli sırt ağrıları şikayetlerini gözlediklerini söyledi.
Kovid-19’un iltihaplı öbür romatizmal hastalıkları da tetikleyebildiğini belirten Prof. Dr. Soy, “Hasta, ‘ben yorgunum, eski gücümü elde edemedim’ diyor. Bilişsel yeteneklerde yani öğrenme, hatırlama üzere zihinsel yeteneklerde azalma var, beyin sisi üzere bir isimlendirme kullanılıyor bu manada. Hasta yoğun bakımda yatıp çıktığını, entübe edildiğini bile hatırlayamayabiliyor. Saç dökülmesi üzere, diş eti iltihapları üzere, diş çürümeleri üzere farklı şikayetler de var” açıklamasını yaptı.
Bu şikayetlerin tedavide kullanılan ilaçların yan tesirlerinden de kaynaklanabileceğini, bu bahiste araştırmaların sürdüğünü belirten Prof. Dr. Mehmet Soy, şöyle konuştu: “Virüsün kalıntıları bedende kalıyor, hepsi çabucak atılmıyor. Bunların atılması sırasındaki immün tepkiler bu meseleleri yaratıyor deniyor. Bir başka görüş de, virüs aslında 150 çeşit hücreye giriyor, beyin, kalp, damar sisteminde ziyanlara yol açıyor. Bedenin toparlanması vakit alacak tahminen de bir kısmı sekel olarak kalacak savları var. Bağışıklık sisteminin aktivitesinin devam ettiği yani biraz otoimmün sistemlerle dokularda hasar yapmaya devam ettiği halinde görüşler var. Bunlar vakitle değişebilir. Bu virüs rastgele bir virüs üzere tek bir oranı etkileyip geçen bir virüs değil biraz daha sistemik bir hastalığa yol açan bir virüs.”
“MİGREN ATAKLARINDA ARTIŞ GÖRÜLÜYOR”
Koronavirüsün ‘Nöro Covid’ ismiyle nörolojik sistemi etkileyen hastalıklara da yol açabildiğini belirten Nöroloji Anabilim Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Buyruk Ruşen, koronavirüs enfeksiyonunu akut ve kronik periyot nörolojik bulgular olarak ikiye ayırarak incelediklerini tabir ederek hastalığın birinci döneminde virüsün kan yoluyla ve hudut kanalıyla santral hudut sistemine ulaşabildiğini belirtti.
Dr. Buyruk Ruşen, “Demans (bunama) tablosu burada çok rastladığımız bir tablodur. Virüs, beyinde glial hücreleri çok etkiliyor. Virüsün beyin içindeki santral ya da periferik hudut sistemi tesirlerini yaygın bir biçimde görmekteyiz. En çok görülen nörolojik semptomlardan biri de baş ağrısı. Avrupa’da 11 ülkede 59 bin 256 hasta üzerinde nörolojik semptomların araştırıldığını ve yüzde 13’e yakın oranda baş ağrısı semptomunun ortaya çıkarıldığı saptandı. Koronavirüs geçiren hastada migren şikayeti varsa migren ataklarının sıklığında ve şiddetinde de bir artış görüyoruz. Bilhassa ağır bakım tedavisi gören hastaların yaşadığı mevt korkusunun da önemli panik bozukluğuna neden olduğu biliniyor” dedi.
“TÜRKİYE’DE BİRİNCİ TENEFFÜS REHABİLİTASYONUNU BAŞLATTIK”
Koronavirüs atlatan bireylerde görülebilen hastalık sonrası sendromlar ortasında en çok kas, eklem ağrıları ve huzursuz bacak sendromu şikayetlerini aldıklarını belirten Fizik tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Sezai Şahin de hastaların halsizlik, yorgunluk, bitkinlik ve kist şikayetleri yanında koku ve tat alamama şikayetleri ile geldiklerini belirtti.
Tedavisi sürecinde Türkiye’de koronavirüs sonrası birinci teneffüs rehabilitasyonunu başlatan klinik oldukları bilgisini paylaşan Dr. Şahin, hastaları temel yürüme ve idman hareketleriyle güçlendirmeye çalıştıklarını anlatarak şu bilgileri verdi:
“Koronavirüs sonrası hastalarda çok bariz olarak atrofi (organ-doku küçülmesi) gelişiyor. Kliniğe aldığımız hastalarda evvel bir kıymetlendirme yapıp koronavirüs öncesi ve sonrası 6 dakikalık yürüme testi ile kıymetlendiriyoruz. Bisiklet ya da yürüme bandı ile fakat daha çok bisikleti tercih ederek nabız ve teneffüsü denetim ediyoruz. Teneffüste düşme olursa çalışmalarımızı buna nazaran beliriliyoruz. Teneffüs kapasitesini artırmaya yönelik hastaya gerçek nefes almayı öğretiyoruz. Yanlışsız nefes alma ile hasta sonraki hayatında da bilhassa hipoksi (oksijen yetmezliği) kaynaklı hastalıklara karşı da büyük oranda faydalanmış oluyor.”
Koronavirüs enfeksiyonu geçiren hastalarda ağrıları olanlara nöral terapi ile çok önemli karşılıklar aldıklarını, hem enfeksiyon süreci hem de tedavi sonrasında ozon tedavisini de muvaffakiyetle kullandıklarını belirten Dr. Sezai Şahin, “Hasta serviste yatarken ya da ağır bakımdayken durumuna nazaran bilhassa de ağır bakımlarda ozon dozlarını ayarlayarak uyguladık. Ozon tedavisi yaparak hastaların hayat kalitelerini, teneffüs kapasitelerini arttırarak ağrılarını da denetim altına alıyoruz. Hastaların yürüme aralarını bu formda önemli olarak arttırdık” dedi.
Dr. Şahin ayrıyeten, koronavirüs geçiren hastalarda C vitamini, Omega 3 takviyesi ve ek olarak D Vitamini ve Çinko desteğini de çok kıymetli bulduğunu kelamlarına ekledi.
