İSTANBUL, – Koronavirüsün akciğer dışında birçok organı olumsuz formda etkilediğini belirten Prof. Dr. Onur Yaprak “Kovid-19 virüsü karaciğer, kalp, böbrek, bağırsak, beyin ve hudut sistemini hatta cildi bile değişik oranlarda tesirler. Karaciğer tutulumu olan hastalar, hastalığı daha şiddetli geçirir ve vefat oranlarında 3 kat artış olur” dedi.
Medipol Mega Üniversite Hastanesi Organ Nakli Kısmından Prof. Dr. Onur Yaprak, Kovid-19’un akciğerler dışında birçok organı etkilediğini belirterek, kıymetli açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. Yaprak, pandemi sürecinin yaklaşık 1.5 yıldır sürdüğüne değinerek, “11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sıhhat Örgütü tarafından pandemi ilanı yapılan Kovid-19 enfeksiyonu ile ilgili salgının birinci başında bildiklerimizden artık çok daha fazla bilgiye sahibiz. Her gün yeni bir şeyler öğrenerek salgında 1.5 yıla yakın bir süreyi geride bıraktık ve bu müddet zarfında da hastalık hakkında binlerce bilimsel makale yayınlandı” diye konuştu.
KORONAVİRÜS SİSTEMİK BİR HASTALIK
Geçen müddet zarfında hastalık geçiren şahısların en az 6 ay izlenmesiyle ortaya çıkan yayınların sonuçlarına dikkati çeken Prof. Dr. Yaprak, şu sözleri kullandı:
“İlk olarak Sars-Cov-2 virüsü başlangıçta damlacık enfeksiyonu ile bulaşan lakin sonra bedende tüm organları etkileyen sistemik bir hastalığa yol açar. Bunun altında yatan neden virüsün bedene girdiği ACE reseptörlerinin 20’ye yakın organ ve dokuda bulunması, virüsün damarları ağırca tutması, tüm organların damar içermesidir. İkinci olarak da uzamış Kovid ismi verilen ve hastalığı atlatanların bir kısmında tutulan organlara ilişkin sekellerin aylarca süren şikayetlere yol açması. Hastalık sonrası 3-4 haftadan daha uzun süren birtakım şikayetlerin devam etmesine uzamış covid demekteyiz. Bu durumun 3 aydan fazla sürmesi ise kronik Kovid olarak isimlendirilmekte olup hastalığı ağır geçiren ve iyileşenlerde daha çok rastlanılır.”
AKCİĞERDEN SONRA EN ÇOK SİNDİRİM SİSTEMİ ETKİLENİYOR
Prof. Dr. Yaprak, virüsün yalnızca akciğerlere ziyan vermediğini belirterek, “Karaciğer, kalp, böbrek, bağırsak, beyin, hudut sistemi hatta cildimiz bile koronavirüsten değişen oranlarda etkilenebilir. Karaciğer ve bağırsaklarda ACE reseptörleri epey ağır olduğu için akciğerden sonra en çok etkilenen organ sindirim sistemidir. Hastaların yüzde 20 ila 30’unda karaciğer enzimlerinde 2 ila 5 kat ortası yükselme, bulantı, kusma, karın ağrısı üzere bulgular gelişiyor. Karaciğerin etkilenmesinin altında yatan muhtemel düzenekler, virüsün organların içindeki kılcal damarlarda pıhtılaşmaya yol açması, organların kanlanmasının bozulması, bağışıklık sisteminin çok reaksiyonu, ağır bakımda teneffüs aygıtına bağlanmaya bağlı karın içi basınç değişiklikleri, ilaç yan tesirleri, bağırsağın geçirgenliğinin bozulması nedeniyle toksinlerin sistemik dolanımla karaciğere gelmesi, safra imali ve salgılanmasında duraklama, altta yatan karaciğer hastalığının alevlenmesi üzere nedenlerdir” tabirlerini kullandı.
HASTALIĞI DAHA ŞİDDETLİ GEÇİRİYORLAR
Prof. Dr. Onur Yaprak “Kovid yüzünden ölen hastalarda yapılan otopsi çalışmalarında karaciğerde elekton mikroskopta virüse ilişkin kesimler, karaciğer dokusunda PCR olumluluğu, iltihap ve yağlanma saptandı. Karaciğer tutulumu olan hastalar, hastalığı daha şiddetli geçirmekte ve mevt oranlarında 3 kat artış oluyor. Uygunlaşan hastalarda karaciğer enzimleri altta yatan bir karaciğer hastalığı yoksa ekseriyetle olağana dönmekte fakat altta karaciğer hastalığı olanlarda hastalığın ilerlemesine sebep oluyor. Birtakım hastalarda ise haftalarca bulantı, karın ağrısı üzere şikayetler devam edebilir. Hastalığı ağır geçirenlerin ortalama yarısında halsizlik, güçsüzlük, çabuk yorulma şikayetleri haftalar bazen aylarca sürer. Akciğerlerde kalan sekele bağlı tekrar hafif-orta geçirmiş hastaların 1/3’ünde akciğerde fibrozis dediğimiz elastikiyet kaybı ve kanın oksijenlenmesindeki bozulmaya bağlı olarak nefes darlığı aylarca sürüyor. Hastalığı daha şiddetli geçirenlerde bu tablo daha da ağır olur. Güzelleşen hastaların yüzde 2.5 oranında taburculuktan 1 ay sonra damar içi pıhtılaşma sıkıntıları geliştiği bildirildi” dedi.
HUDUT SİSTEMİNİ DE OLUMSUZ TESİRLER
Koronavirüsün kalp ve hudut sistemine tesirine de değinen Prof. Dr. Yaprak, şu biçimde devam etti:
“Kalp açısından virüs kalp kasında iltihaba yol açar. Vakitle kalp kasında yağlanma ve fibrozis gelişmesi şahısta kalp yetmezliği, ritim bozuklukları üzere, göğüs ağrısı üzere meselelere yol açabilir. 6 aylık takipte hastaların yüzde 9’unda çarpıntı, yüzde 5’inde göğüs ağrısının sürdüğü bildirildi. Salgında hayatını kaybeden hastalarda yapılan otopsi çalışmalarında da yüzde 62.5 oranındaki hastanın kalp dokusunda elektron mikroskopide virüse rastlandı. Hudut sistemi açısından hastalık sürecinde görülen yüzde 10 ila 30 hastada depresyon, baş ağrısı, kas ağrısı, tat koku alma kaybı üzere yakınmalar gelişir ve bu yakınmaların bir kısmı haftalar ya da aylarca sürer. Böbrekler açısından ise tüm hastaneye yatırılan hastaların yüzde 5’inde ve ağır bakıma yatırılan hastaların yüzde 30’unda akut böbrek hasarı gelişmekte güzelleşen hastaların 6 ay sonunda yüzde 13’ünde böbrek işlevlerinin azaldığı saptandı. Hastalık deride bile kimi meselelere yol açabilmekte yüzde 15 ila 20 hastada saç dökülmesi gözlendi.”
