Kızılırmak Deltası küçülüyor

SAMSUN’daki Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti’nin, kıyıları besleyen akarsuyun getirdiği sedimentlerin (katı madde) deltaya ulaşamaması nedeniyle küçüldüğü tespit edildi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısım Lideri Prof. Dr. Ali Uzun, “Delta kıyılarını besleyen sedimentler gelmiyor fakat akıntılarla sediment kaybı devam ediyor. Bu sebeple delta küçülüyor, çok önemli bir gerileme başladı” dedi.
Türkiye’nin değerli sulak alanlarından olan Samsun’un 19 Mayıs, Bafra ve Alaçam ilçelerinin sonlarında yer alan 56 bin hektarlık Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti alarm vermeye başladı. 359 kuş çeşidinin bulunduğu ve UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’nde yer alan kuş cennetinin, kıyıları besleyen akarsuyun getirdiği sedimentlerin deltaya ulaşamaması nedeniyle küçüldüğü tespit edildi. Barajlar nedeniyle kıyılara sedimentlerin ulaşamadığı deltada var olan tortular da akıntılarla yok olup küçülüyor. Uzmanlar, delta için acil tedbir alınması davetinde bulunuyor.
‘AKINTILARLA SEDİMENT KAYBI DEVAM EDİYOR’
OMÜ Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısım Lideri Prof. Dr. Ali Uzun, delta kıyılarını besleyen sedimentlerin baraj nedeniyle deltaya ulaşamadığına ve tedbir alınmazsa deltanın daha da küçüleceğine dikkat çekti. Prof. Dr. Uzun, “Biz bu durumu bir ailenin bütçesine benzetebiliriz. Deltada, dalgalarla ve kıyı akıntılarıyla birtakım erozyonlar kelam bahsidir; bir de akarsuyun getirdiği sedimentler vardır. Bu ikisinin birbirini dengelemesi gerekiyor. Kızılırmak üzerindeki barajlardan akarsuyun aşağı ağız kısmına yakın olan Altınkaya ve Derbent barajları 1980’li yılların ortasından itibaren su tutmaya başladı. Münasebetiyle deltaya sediment gelmesi azaldı. Hirfanlı Barajı öncesi Kızılırmak’ın yıllık ortalama sediment bütçesi 23 milyon ton civarındaydı, bu baraj yapıldıktan sonra 18 milyon tonlara geriledi. En son yapılan barajlarla da 300 tona kadar indi. Bu çok düşük bir pahadır ve deltanın artık beslenemediğini göstermektedir. Delta kıyılarını besleyen sedimentler gelmiyor lakin akıntılarla sediment kaybı devam ediyor. Bu sebeple delta küçülüyor, çok önemli bir gerileme başladı” diye konuştu.
‘ÖNLEM ALINMAZSA DELTA KÜÇÜLECEK’
Deltadaki gerileme nedeniyle kıyıda mendirekler yapıldığını belirten Prof. Dr. Uzun, “Akarsuyun getirdiği yükü biz kamyonlarla deltanın kenarına getirmeye başladık. Sediment bütçesi şu an açık veriyor; bunun durdurulması için tedbir alınması gerekiyor. Öte yandan burası bir doğal miras alanıdır, buranın korunması gerekiyor. Doğal sistem içerisinde kendini beslemesi ve yenilemesi gerekiyor. Biz beşeri olarak buraya müdahale ettiğimiz için sediment yetersizliği nedeniyle delta hala küçülüyor. Deltanın küçülmesine neden olan bir öbür faktör ise iklim değişikliğine bağlı olarak deniz düzeyinin yükselmesidir. Yani iki taraflı bir durum kelam hususudur. Tedbir alınmazsa delta küçülecektir. Biz beşerler tarafından kalıcı müdahaleler edilmemesini tavsiye ediyoruz, fakat bir taraftan da baraj muhtaçlığı nedeniyle üstlere barajlar yapıyoruz ve sedimentleri oralarda tutuyoruz. O vakit kar ve zararın uygun hesaplanması gerekiyor” dedi.
359 KUŞ TİPİ YAŞIYOR
Samsun’da, 359 kuş çeşidinin yaşadığı, 56 bin hektarlık Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti’nin korunması için bölge Temmuz 2018’de araç girişine kapatıldı. 5 bin 174 hektarlık kısmı Yaban Hayatı Geliştirme Alanı olan ve Memleketler arası Ramsar Mukavelesi kapsamında muhafaza altında bulunan deltada irili ufaklı 20 göl ile büyük bataklık ve sazlık alanlar yer alıyor. Avrupa Kuş Alanları envanterindeki en değerli 4 kriterden 3’üne sahip olan Kızılırmak Deltası, göç sırasında Karadeniz’i direkt aşan kuş tipleri için yaşamsal kıymet taşıyor. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti’nin Dünya Mirası Daimi Listesi’ne alınması ile bölgenin daha aktif korunması amaçlanıyor.