Karadeniz’de ‘mikroplastik’ kirliliği

TÜRKİYE’de denizlerde 5 milimetreden daha küçük plastik parçacıklar olan mikroplastik kirliliği araştırıldı. Karadeniz’de kilometrekarede 1 milyonun üzerinde tespit edilen mikroplastikler ortalarında hamsi, palamut, mezgit, barbun ve istavrit üzere 12 balık cinsinde görüldü. Rize Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi (RTEÜ) Su Eserleri Fakültesi Mikroplastik Araştırma Kümesi grup önderi Deniz Biyolojisi Anabilim Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Ülgen Aytan, “Mikroplastikler denizler için çok büyük bir tehlike” dedi.
RTEÜ Su Eserleri Fakültesi Mikroplastik Araştırma Grubu denizlerde 5 milimetreden daha küçük plastik parçacıklar olan mikroplastik kirliliğini çok taraflı araştırıyor. Irmak ağzı ve kıyısal bölgelerden alınan deniz suyu ve sediman örnekleri incelenerek mikroplastiklerin kompozisyonu, dağılımı ve muhtemel kaynakları belirleniyor. Proje kapsamında yürütülen deneysel çalışmalarla mikroplastiklerin deniz besin zincirinin fonksiyonuna tesirleri bedellendiriliyor. Grup, ileri görüntüleme ve tahlil teknikleriyle plastiklerin mümkün kaynaklarını belirliyor. Araştırmalarda, Karadeniz’de kilometrekarede 1 milyonun üzerinde tespit edilen mikroplastikler ortalarında hamsi, palamut, mezgit, barbun ve istavrit üzere 12 balık tipinde görüldü. 
‘MİKROPLASTİKTEN ETKİLENMEYEN NOKTA YOK’
RTEÜ Su Eserleri Fakültesi Mikroplastik Araştırma Kümesi grup önderi Deniz Biyolojisi Anabilim Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Ülgen Aytan mikroplastiklerin denizler için çok büyük tehlike olduğunu söyledi. Plastikler denize ulaştığında fizikî, biyolojik ve kimyasal süreçle daha ufak modüllere ayrılarak mikroplastiklere dönüştüğünü kaydeden Doç. Dr. Aytan, “Mikroplastiklerin her geçen gün sayıları artmakta ve parçalanarak daha fazla alanı, canlı hayatını tehdit etmekte. Birçok canlının besinini oluşturan planktonla tıpkı boyuta indiği andan itibaren deniz canlıları tarafından besin zannedilerek tüketilmekte ya da kazara alınmakta. Besin zinciri içinde ilerleyerek hem canlı ömrünü tehdit etmekte hem de insan sıhhati için risk oluşturmakta. Şu an denizlerde mikroplastikten etkilenmeyen hiçbir nokta yok diyebiliriz. Bu küresel kirlilik sorunu yalnızca bizim denizlerimizde tesirli değil. Her geçen gün ölçüsü artıyor, bölgesel farklılıklar gösterebiliyor” dedi.
‘BALIKLARDA MİKROPLASTİK TESPİT EDİLDİ’
Karadeniz ve Marmara denizinde balık çeşitlerinde mikroplastiğin tesirlerini araştırdıklarını söyleyen Doç. Dr. Aytan “Denize giren büyük plastikler her geçen gün parçalanıp mikroplastikleri oluştururken ayrıyeten bu boyutta üretilmiş ya da kullanımları sırasında aşınarak o boyuta inmiş mikroplastikler denizler için büyük tehdit. Biz yaptığımız çalışmalar ile mikroplastiklerin dağılımı ve ölçülerini, akümülasyon alanlarını, kaynaklarını ve deneysel çalışmalar ile tesirlerini araştırıyoruz. Yeni tamamladığımız çalışma ile ekolojik ve ekonomik değere sahip Karadeniz’de 7 balık cinsinde, Marmara’da 12 balık tipini inceledik. İçlerinde palamut, mezgit, barbun, istavrit, zargana üzere balık cinslerinin de yer aldığı incelenen tüm balık cinslerinde değişen oranlarda mikroplastik tüketimi tespit ettik. TÜBİTAK projesi ile Karadeniz’de hamsi üzere balıkların besinini oluşturan zooplanktonda da mikroplastik tüketimi tespit ettik” diye konuştu. 
‘KİLOMETREKAREDE 1 MİLYONDAN FAZLA MİKROPLASTİK VAR’
Kilometrekarede 1 milyonun üzerinde mikroplastik olan Karadeniz’in kirliliğe karşı savunmasız bir deniz olduğunu tabir eden Doç. Dr. Aytan, şöyle konuştu: 
“Nehirler yoluyla yalnızca kıyısı olan 6 ülkenin değil, toplamda 22 ülkenin drenaj alanını oluşturuyor. Irmaklar, kanalizayon, deniz kenarı ve ırmak vadisine yapılan kaçak çöp, hafriyat boşaltım alanları, kıyı dolguları, balıkçılık faaliyetleri, yetersiz atık yönetimi başta olmak üzere çok çeşitli yollarla her geçen gün daha fazla plastik denizlerimize ulaşmakta. Ülkemizde hangi plaja giderseniz gidin attığınız her adımda plastiğe rastlıyorsunuz, bunlar geleceğin mikroplastiklerini oluşturuyorlar. Yağmur, rüzgar, fırtına ile denize taşınıyorlar, bir müddet sonra tekrar tıpkı yollarla kıyı şeridine ulaşıyorlar. Bu iki yüzey ortasında gidip gelerek parçalanmaya ve daha fazla alanı etkilemeye devam ediyor.”
‘PANDEMİDE PLASTİK KİRLİLİĞİ BOYUT KAZANDI’
Pandemi sürecinde değişen alışkanlıklarla plastik kirliliğinin yeni boyut kazandığını söyleyen Doç. Dr. Aytan, “Plastikler yalnızca su eserlerinde yok. İçtiğimiz suda, soluduğumuz havada, işlenmiş her türlü besin da şu an plastikler var. Etrafımız plastiklerle çeviri. Akla yatkın kullanılması gereken ve kesinlikle döngüsel iktisada tekrar sokulması gereken bir gereç ama tabiatta ve denizde bu kadar fazla birikmesinin en büyük sebebi yanlış yönetilmesi. Bugüne kadar üretilen plastiklerin yüzde 9’u geri dönüştürülebilmiş, yüzde 12’si yakılarak bertaraf edilmiş, geriye kalan yaklaşık yüzde 80’lik kısmı tabiatta, bunun da büyük kısmı denizlerde sonlanmış durumda. Hemen denizlere giren plastiğin ölçüsünü azaltmak gerekli tedbirleri almak zorundayız. Pandemi ile birlikte plastik kirliliği yeni bir boyut kazandı. Mevcut yükün üzerine yenisi eklendi. Maske, eldiven üzere şahsî korunma eserleri, internet alışverişi ile birlikte artan alışveriş/kargo poşetleri, marketlerde kullanmak zorunda olduğumuz eldivenler, konutlara yemek siparişleri ile artan ekstra plastik yükü şu an plastik kirliliğinin katlanarak artmasına neden olmakta. Mevcut yükün üzerine yenisi eklendi. Tüketim alışkanlıklarımızı gözden geçirmek durumdayız. Bilmeliyiz ki kullandığımız her 10 plastikten 1’i kesinlikle denizlerde sonlanmakta. Yaptığımız çalışmalarla hem bu kirlilikle gayrette farkındalık oluşturmaya hem de karar vericilere yol göstermeyi amaçlıyoruz. Denizlerimize giren plastik ölçüsünü azaltmak/durdurmak ve mevcut olanı uzaklaştırmak için acil idare stratejilerine muhtaçlık var” diye konuştu.