Kadıralak Yaylası’na ‘kesin korunacak hassas alan’ talebi

 TRABZON’un Tonya ilçesinde, ‘3’üncü derece doğal sit alanı’ olan statüsünün ‘sürdürülebilir muhafaza ve denetimli kullanım’ alanı olarak değiştirilmesi kararı mahkemece iptal edilen, Memleketler arası Bern Kontratı gereği korunan ‘mavi yıldız’ çiçeğinin yetiştiği Kadıralak Yaylası’nın yeni statüsü merak ediliyor. Bazı hukukçular, statü iptali kararını emsal olarak nitelendirirken, sivil toplum kuruluşu temsilcileri, çevreciler ve akademisyenler de aktif muhafaza istedikleri yaylanın ‘kesin korunacak hassas alan’ yahut ‘nitelikli muhafaza alanı’ statüsüne kavuşturulmasını istiyor. 
Tonya ilçesine 9 kilometre uzaklıkta olan, her yıl nisan ayında açan ve Milletlerarası Bern Kontratı gereği korunan, ince ve uzun yapraklı ‘mavi yıldız’ çiçeğinin yetiştiği, Karadeniz’in beğenilen yerleri ortasındaki Kadıralak Yaylası’nın ‘3’üncü derece doğal sit alanı’ olan statüsünün ‘sürdürülebilir müdafaa ve denetimli kullanım alanı’ olarak değiştirilmesi, yargıya taşındı. Yeni statünün, yaylanın doğal yapısını bozacağını öne süren bölge halkı, Trabzon Tabiat Varlıklarını Muhafaza Bölge Heyeti’nin 26 Mayıs 2017 tarihli ve 785 sayılı kararının iptali istemiyle Trabzon Yönetim Mahkemesi’nde dava açtı.
RET KARARI BOZULDU
Davayı 27 Mart 2018’de reddeden mahallî mahkemenin kararı, Samsun Bölge Yönetim Mahkemesi 2’nci Yönetim Dava Dairesi’nce bozuldu. İstinaf mahkemesi çevre, ziraat ve orman mühendisleri ile peyzaj mimarı, zoolog, biyolog ve botanik uzmanlarından oluşan heyetle uzman keşfi yapılarak, yaylanın ‘sürdürülebilir muhafaza ve denetimli kullanım alanı’ özelliği taşıyıp, taşımadığının tespit edilmesi istedi.
KARAR İPTAL EDİLDİ
Trabzon Yönetim Mahkemesi, eksperlerin iştiraki ile yaylada keşif yaptı. Yaylanın müdafaa statüsünün değiştirilmesi kararının Memleketler arası Bern Mukavelesi’ni ihlal ettiğini ve Türkiye’nin tazminat ödemekle karşı karşıya kalacağını savunan hukukçular ile yöre halkı da karardan vazgeçilmesini istedi. Samsun Bölge Yönetim Mahkemesi, Trabzon Tabiat Varlıklarını Müdafaa Bölge Kurulu’nun 785 sayılı Kadıralak Yaylası’nın ‘3’üncü derece doğal sit alanı’ olan statüsünün ‘sürdürülebilir müdafaa ve denetimli kullanım alanı’ olarak değiştirilmesi tarafındaki kararını iptal etti. Rapordaki değerlendirmeleri ve ‘nitelikli muhafaza alanı’ olması gerektiği tavsiyesini göz önüne alan mahkeme, Kadıralak Yaylası’na yeni statü kazandırılmasına karar verdi.
Kadıralak Yaylası’nın yeni statüsünün ne olacağı merak konusu olurken, kimi hukukçular, statü iptali kararını emsal olarak nitelendiriyor. Kimi sivil toplum kuruluşu temsilcileri, çevreciler ve akademisyenler de aktif müdafaa istedikleri yaylanın ‘kesin korunacak hassas alan’ yahut ‘nitelikli muhafaza alanı’ statüsüne kavuşturulup, bölgenin kaçak yapılardan arındırılmasını istiyor. 
‘KARAR, SALDA GÖLÜ İÇİN EMSAL NİTELİĞİ TAŞIYOR’
Avukat Ozan Karagöz, kararın, statü tartışması yaşanan tabiat alanlarına yönelik davalarda emsal olabileceğini belirterek, “Dava belgesinde sunulan raporlarda, alanın aslında ne derece endemik, korunması gereken bitki ve hayvan cinslerine konut sahipliği yaptığını öğrenmiş olduk. Bölge Yönetim Mahkemesi’nin vermiş olduğu karardaki tespitler, hukuka karşıtlıklar ve alanın ne biçimde korunması gerekeceği tarafındaki açıklamalar çok kıymetli bir paha taşıyor. Emsal mahkeme kararlarının ‘sürdürülebilir koruma’, ‘kesin koruma’ ve ‘nitelikli koruma’ alanları ortasındaki ayrımları için verilen tüzel kararlar dikkate alındığında, Salda Gölü için de bu kararın emsal boyutta kullanılabileceği görüşündeyiz. Salda Gölü, Kadıralak Yaylası, Uzungöl, Ayder Yaylası üzere alanlar çok kıymetli. Bu alanları kıymetli hale getirenler bizler değil tabiattır. Bizim üzerimize düşen yükümlülük bu alanları acımasız halde kullanmak değil, korumak ve gelecek nesillere aktarmaktır” dedi.
‘SOSYAL VE EKOLOJİK SORUN VAR’
Trabzon Doğal ve Tarihi Kıymetleri Müdafaa Derneği Lideri Doç. Dr. Coşkun Erüz, Kadıralak Yaylası’ndaki sorunun, yörede sürdürülen hayat nedeniyle hem ekolojik hem toplumsal boyutunun olduğu değerlendirmesinde bulundu. Erüz, “Yayla olan bir alanda siz vatandaşı oradan çıkarmadan, yapıların tamamını ortadan kaldırmadan ‘nitelikli’ yahut ‘mutlak müdafaa alanı’ yapma talihiniz yok. Orada toplumsal ve ekolojik sorun var. Ekolojik sorunu çözmeye çalıştığınızda toplumsal soruna dönüşecek zira vatandaşı oradan çıkarmak zorundasınız. Vatandaşı çıkaramazsanız ekolojik olarak o tipleri orada koruyamazsınız” diye konuştu.
‘KAÇAK YAPILAR KALDIRILMALI’
Yöre halkının kadimden gelen kullanım hakkının korunup, yaylacılık kültürüne ziyan verilmeden bölgedeki kaçak yapıların yıkılması gerektiğini belirten Doç. Dr. Erüz, “Son 4 yıldaki yapıların oradan kesinlikle çıkarılması gerekiyor çünkü hepsi kaçak. Yaylada bilhassa 2 hatta 3 katlı betonarme bir yapının yapılması asla kelam konusu değil. Kadimden gelen kullanım hakları olmakla birlikte oradaki hiçbir yapının ne tapusu ne de yasal statüsü yok. Orada kadimden gelen halkların dışındaki yeni yapıların kesinlikle kaldırılması gerekiyor. Bunu da kadimden beri gelip yaylacılık yapanların yaşama hakkını elinden almadan ve hayvancılığı yok etmeden bunu sürdürmemiz gerekiyor. Kadıralak, ‘nitelikli müdafaa alanı’na çevrildiğinde yine değerlendirilip, hudutlarının çok net formda ortaya konması ve uygulanması gerekiyor” dedi. 
‘MEVCUT HALDE DE ARTIK DE KORUYAMIYORUZ’
TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Trabzon Şubesi İdare Heyeti üyesi Ahmet İhsan Hacıfettahoğlu da bölgede artan yapılaşmaya dikkati çekerek, “Mevcut yapı stokunun yüzde 90’ı ‘3’üncü derece sit’ alanındayken yapılmış yapılardır. Biz mevcut halde de orayı koruyamadık. Şu anda geçeceği halde de koruyamıyoruz. Benim görüşüme nazaran ‘kesin korunacak alan’ olmalı. Fakat hangisi olursa olsun uygulanmasının çok yanlışsız halde hiçbir zorlayan sebep gösterilmeksizin devam ettirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Mevcut yapı stokunun hava fotoğraflarıyla tespit edilmesi ve tespit edilen yapılar haricinde yapılacak olan tüm yapıların cezai sürece doğal tutulması ve yıktırılması gerekmektedir. Kadıralak’ı lakin bu halde koruyabiliriz. Kanun ve yönetmeliklerin yanlışsız uygulanması lazım ki bu kazanımlar hayata geçsin” diye konuştu. 
KADIRALAK YAYLASI
Tonya ilçesine 9 kilometre uzaklıktaki Kadıralak Yaylası, her yıl nisan ayında açan ‘mavi yıldız’ çiçekleri ile mora bürünüyor. Yok olma tehlikesi bulunan, ince ve uzun yapraklı çiçek, Memleketler arası Bern Kontratı gereği Türkiye’nin korumakla yükümlü olduğu endemik bitkiler ortasında bulunuyor. Nisan ayında tabiat fotoğrafçılarının akınına uğrayan Kadıralak Yaylası, ‘tabiat parkı’ ilan edilmişti.