İSO/Bahçıvan: Enflasyonun olduğu ortamda yatırım yapılmaz

İstanbul, 26 Mayıs – İstanbul Sanayi Odası (İSO) İdare Heyeti Önderi Erdal Bahçıvan, enflasyonda ve finansman piyasalarında tekrar başlayan aksilikler ile ithal hammadde fiyatlarındaki artışın, sanayicilerin üzerinde “giderek daha fazla baskı” yarattığını vurguladı ve “Herkes için öngörülemezlik ve istikrarsızlık olan enflasyon ile çabayı kesinlikle kazanmalıyız. Enflasyonun olduğu ortamda yatırım yapılmaz” dedi.
İSO’nun, 1968 yılından bu yana aralıksız gerçekleştirdiği ve kesim için en kıymetli dataları oluşturan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının 2020 yılı sonuçları açıklandı.
“Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2020” araştırmasına nazaran, 2020 yılında üretimden satışlara nazaran en büyük kuruluş geçen yıl olduğu üzere, 
– 58 milyar 593 milyon TL ile Tüpraş (Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.) oldu
– ikinci 45 milyar 223 milyon TL ile Ford Otomotiv Sanayi A.Ş., 
– üçüncü 31 milyar 242 milyon TL ile Oyak-Renault Araba Fabrikaları A.Ş. 
– dördüncü 30 milyar 812 milyon TL ile Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye A.Ş. oldu.
İSO açıklamasında, “Sanayinin check-up’ı olarak nitelenen, sanayi dalı başta olmak üzere Türkiye iktisadının büyümesinden ihracatına, finansmandan yatırım iklimine kadar birçok alanda ayrıntılı bilgiler içerdiği için kıymetli bir gösterge olan araştırma, tıpkı vakitte şimdiye kadarki en erken tarihte açıklanan Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırması oldu” denildi.
Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2020 araştırmasının sonuçlarını açıklayan İSO İdare Konseyi Başkanı Erdal Bahçıvan, “İSO 500 Büyük’ün 2020 sonuçları, ekonomimizin sanayi üzere güçlü bir sacayağının olduğunu ortaya koyuyor” dedi ve ekledi:
“Ama bunun sürdürülebilir kılınması ismine dünün sonuçlarını şimdiki gelişmeler ve bilgiler ışığında da değerlendirmeliyiz. Bu manada İSO-Markit işbirliği kapsamında açıklanan İmalat Sanayi Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI) bilgilerine baktığımızda, bilhassa son birkaç aydır ülkemizin dünya sanayi datalarından negatif ayrıştığını görmekteyiz. 
“Açıklanan son Nisan 2021 PMI bilgilerine baktığımızda, 55,8 olarak ölçülen Global İmalat Sanayi Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI) son 11 yılın en yüksek düzeyine ulaşmış görünüyor. En büyük ihracat pazarımız olan Euro bölgesi PMI endeksi de 62,9’luk düzeyi ile 24 yıllık bilgi geçmişinin rekoruna imza atıyor. 
“Buna rağmen Türkiye PMI endeksinin Nisan’da 50,4’lük düzeyiyle dünyadan negatif ayrışmasını her bölümün dikkate alması gerekiyor. Dünya endüstrisi, 2009 yılından bu yana en olumlu günlerini yaşarken, küresel kıyaslama yapabilme noktasında en bedelli ve muteber marka olan ve imalat kesiminde 34 iktisatta ölçülen PMI datalarında performansı en düşük dördüncü ülke olduğumuzu göz gerisi etmememiz gerekiyor. Bunun temel sebeplerine kesinlikle inmeliyiz.”
Bu hususta enflasyonda ve finansman piyasalarında tekrar başlayan aksiliklerin en temel iki neden olduğunu vurgulayan Bahçıvan, şunları söyledi: 
“Öte yandan yurt dışından gelen hammaddelerin fiyatlarında yaşanan yüksek boyutlu artışlar sanayicimiz üzerinde giderek daha fazla baskı yaratmaktadır. 
“Bu artışlar, ek bir işletme sermayesi ve buna bağlı bir finansman muhtaçlığı oluşturması bakımından önümüzdeki günler için çok önemli bir gerilim kaynağı olacaktır.
“Bu yıl sanayicimiz açısından bir öbür kıymetli gerilim kaynağı da enflasyondur. Biz endüstriciler olarak asla ve asla yüksek enflasyonlu bir ortamda yaşamak istemiyoruz. 
“Enflasyonun toplumlar için de, ekonomiler için de, endüstriler için de öngörülemezlik, istikrarsızlık olduğuna inanıyoruz. 
“Onun için ne yapıp edip enflasyon uğraşını kesinlikle kazanmalıyız. Enflasyonun olduğu ortamda kolay kolay yatırım yapılmaz. 
“Nitekim geçen yıl yatırım teşvik dokümanlarında yaşanan yüksek oranlı artışa karşın, yatırım iştahının fiiliyata dönmediğini son devirlerde net bir formda gözlemliyoruz.”
Araştırma sonuçlarına nazaran, Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşunun üretimden satışları 2020 yılında 1 trilyon 22 milyar TL’den 1 trilyon 179 milyar TL’ye yükselerek yüzde 15,3 oranında arttı. 
Büyüme performansı, 2018’deki yüzde 34.5 ve 2019’daki yüzde 16.4’lük artışlar ile karşılaştırıldığında yavaşladı. 
İSO 500’ün ihracatı da yüzde 12.8 gerileyerek 64.1 milyar dolar oldu. İSO 500’ün ihracat performansı Türkiye’nin genel ve sanayi ihracat performansından bir ölçüde olumsuz ayrışsa da tekrar de İSO 500, Türkiye ihracatı içindeki yükünü korudu. 
2020 yılında İSO 500 Türkiye ihracatının 37.8’ini, sanayi dalı ihracatının ise yüzde 39,2’sini gerçekleştirdi. 2000’li yılların ortalarından itibaren 460 bandında seyreden ihracat yapan kuruluşların sayısı 2020 yılında da 465 oldu.
Araştırmaya nazaran, sıralamanın birinci 50’sini oluşturan kuruluşların toplam üretimden satışlar içinden aldığı hisse bir ölçü azalmakla birlikte toplamda yüzde 50’ye yakın düzeylerini korudu.
Araştırmanın temel göstergelerinden İSO 500 Büyük’ün temel faaliyetlerinden elde ettiği karı gösteren faaliyet karı bir evvelki yıla nazaran yüzde 55 artarak 142.8 milyar lira oldu. 
Faaliyet karlılığı oranı da 2,7 puan artarak yüzde 10,8’e çıktı. Misal biçimde ölçülmeye başlandığı 2013’ten bu yana 2019 yılı hariç daima artış gösteren FAVÖK büyüklüğü, 2020 yılında yüzde 43.1 artışla 184.4 milyar liraya çıkarken, FAVÖK karlılığı oranı da 2.6 puan artışla yüzde 13.9’a yükseldi. Yeniden vergi öncesi periyot kar ve ziyan toplamı da yüzde 50.1 artarak 92.5 milyar lira oldu. Sanayi kuruluşlarının karları 2020 yılında artış eğilimi gösterdi.
İSO 500’ün karlılık datalarına nazaran, faaliyet karlılığındaki güzelleşmenin yanı sıra bilhassa net kambiyo karlarının tesiriyle üretim faaliyeti dışı gelirlerdeki artış da karlılığa müspet katkı yaptı. İSO 500’ün öbür faaliyetlerden olağan gelir ve karları 237.9 milyar lira iken, sarfiyat ve ziyanları 194.4 milyar lira olarak gerçekleşmiştir. 
Bu iki sayı ortasındaki fark alındığında, İSO 500’ün 43.4 milyar liralık üretim faaliyeti dışı net gelir elde etti. Finansman sarfiyatları, İSO 500’ün karlılığında belirleyici olmayı sürdürdü. 
Borçlanma ile öz kaynakların dağılımını yansıtan kaynak yapısında, İSO 500’ün 2020 yılında toplam borçları yüzde 23 üzere yüksek bir oranda arttı. Firmalar, faaliyet karlılığındaki artışın takviyesiyle özkaynaklarını da yüzde 23.2 üzere benzeri bir oranda büyütebildi. 
İSO 500’ün toplam mali borçları 2020 yılında yüzde 23 oranında artarak 406,3 milyar TL’den 499,6 milyara ulaştı. Borçların vadelerine nazaran gelişiminde ise kısa vadeli mali borçlar yüzde 22,4’lük artışla 168.3 milyar TL’den 206 milyar TL’ye yükselirken, uzun vadeli mali borçlar ise yüzde 23.3 artarak 238 milyar TL’den 293.5 milyar TL’ye çıktı. 
İSO 500’ün istihdamı ise 2020 yılındaki tüm olumsuz gelişmelere karşın yüzde 2,9 oranında artarken, ödenen maaş ve fiyatlardaki artış da yüzde 14.4 oldu. Teknoloji yoğunluklarına nazaran yaratılan katma bedel dağılımına bakıldığında, 2018 yılında İSO 500’de yaratılan katma bedel içerisinde orta yüksek ve yüksek teknoloji ile yaratılan katma paha toplamı yüzde 27.5 iken, bu oran 2019’da yüzde 30.4’e, 2020 yılında yüzde 31.2’ye çıktı.
İSO 500’de yabancı sermaye hisseli kuruluşların sayısı, 2020 yılında 110’a indi. Bu gelişme, 2009 yılından sonra İSO 500 içinde yer alan yabancı sermaye hisseli kuruluş sayısında yaşanan kademeli gerilemenin devam ettiğini gösterdi. İSO 500’de halka açık kuruluşların sayısı 67 ile yatay seyrini korudu.
Ayrıca İSO 500’de yer alan kuruluşların bağlı olduğu oda bilgilerine nazaran sıralanması sonucu endüstrideki Anadolu yükünün arttığı gözlendi. Buna nazaran son yıllarda sayısal olarak düşüş yaşanmasına rağmen en büyük hisse 161 şirket ile hala İstanbul Sanayi Odası’na ilişkin bulunuyor İSO’yu sayının beş yıl evvel 180 olduğunu görüyoruz. İstanbul’u Ege Bölgesi Sanayi Odası 44 şirket ile izlerken, Ankara 37, Kocaeli 36, Gaziantep 29, Bursa 19 şirket ile yer alıyor.