ERZURUM Remzi Sakaoğlu Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM) öğrencisi İdil Büyükgölcigezli (17), ‘ateş dikeni’ bitkisiyle dokuma fabrikalarının atık sularının etrafa ziyanını azaltan projesiyle ABD’de düzenlenen Bilim ve Mühendislik Fuarı’nda ((ISEF) etraf mühendisliği kategorisinde dünya 4’üncüsü oldu.
Merkez Palandöken ilçesindeki Remzi Sakaoğlu Bilim ve Sanat Merkezi’nde (BİLSEM) proje öğrencisi olan İdil Büyükgölcigezli, parlak kırmızı meyveli renkleriyle dikkatini çeken ‘ateş dikeni’ bitkisini inceledi. Ateş dikeni bitkisinin, yağını çıkarmayı ya da antibakteriyel olarak kullanmak konusunda çalışmalar yapan İdil Büyükgölcigezli, bu bahiste bir gelişme sağlayamayınca farklı bir araştırma yoluna gitti. Araştırmasını sürdüren Büyükgölcigezli, bitkiyle ağır metallerin biyosorpsiyon yoluyla tesirinin giderildiğini tespit etti.
TÜBİTAK HEYETİ ABD’YE GÖNDERİLMESİ KARARINI VERDİ
Büyükgölcigezli, Erzurum ve etrafında bilhassa sonbahar aylarında yetişen ‘ateş dikeni’ bitkisini’ kullanarak dokumacılık fabrikalarının atık sularında kontrolsüz bir halde bırakılan kanserojen ve mutojen tesirlere sahip boyaların masrafımı için alternatif, düşük maliyetli, uygulanabilir bir proje geliştirdi. Bitkinin tozunun, uygun sulu ortam sağlandığı vakit birden fazla toksik boyayı biyosorpsiyon (biyolojik olarak parçalanması sıkıntı olan metal ve boya üzere kirleticilerin sulu ortamlarda biyokütle tarafından alınmasıdır) yoluyla giderdiğini belirledi. Büyükgölcigezli, geliştirdiği projesiyle evvel TÜBİTAK tarafından düzenlenen liselelararası proje yarışına katıldı. Bölge birincisi olarak Türkiye finaline katılan Büyükgölcigezli, Türkiye 2’ncisi olmayı başardı. Büyükgölcigezli’nin sunum yaptığı TÜBİTAK heyet heyeti, projenin Amerika’da düzenlenen ‘Uluslararası Bilim ve Mühendislik Fuarı’nda (İSEF) sergilenmesinin uygun olacağı kanaatine vardı.
DÜNYA 4’ÜNCÜSÜ OLDU
Büyükgölcigezli, projesini İSEF heyetine çevrim içi sunum yaptı. ISEF heyet heyeti yaptığı kıymetlendirme sonunda 21 Mayıs günü etraf mühendisliği kolunda Büyükgölcigezli’yi projesiyle dünya 4’üncüsü olarak açıkladı. 80’den fazla ülkeden 1800’e yakın öğrencinin katıldığı ‘Uluslararası Bilim ve Mühendislik Fuarı’nda dünya 4’üncüsü olmaktan duyduğu memnunluğu lisana getiren Büyükgölcigezli, “Ülkemi temsil ettiğim için çok memnun oldum. Yani orada çok milletlerarası bir platformda etraf mühendisliği alanında muvaffakiyet elde etmek beni memnun etti. Artık çalışmanın uygulanması için sabırsızlanıyorum” dedi.
Büyükgölcigezli, şunları söyledi:
“Ben bu çalışmaya başlarken parlak kırmızı meyveleriyle dikkatimi çeken ateş dikeni bitkisiyle ilgili bir şey yapmak istiyordum. Yağını çıkarmayı yahut antibakteriyel olarak kullanmayı denedik. Ancak bu çalışmalardan olumlu sonuç alamayınca literatürde yeni yapılan çalışmaları takip ettim ve farklı bir bitkiyle ağır metallerin biyosorpsiyon yoluyla giderildiğini gördüm. Ben de ateş dikeni üzere yaygın ve düşük maliyetli bir bitkiyle biyosorpsiyon yoluyla boya gideriniminde kullanılabilir mi, diye merak ettim. Bunun için dokumacılık fabrikalarında uygulanabilecek bir çalışmayı geliştirdim. Bu çalışmayla ilgili gayem ,tekstil fabrikalarında çizdiğim üç boyutlu prototipin uygulanması yahut dokumacılık fabrikalarının tarafından bana sunulacak atık suların boya tahlillerine tabi tutularak bu bitkinin gerçek bir atık suda kullanıllıp kullanılmayacağının tesbit edilmesi. Bunun için dokumacılık fabrikalarıyla iletişimdeyim, onların karşılıklarını bekliyorum.”
Gelecekte amacının ilaç sanayiine yönelmek olduğunu açıklayan Büyükgölcigezli, endokrin bozucu ve toksik etkisiye sahip olan hususlara ilgi duyduğu için bunların tesirlerini yok edecek ya da asgariye indirgeyecek ilaç üretiminde yer almak isteğini söyledi.
