Göl uzmanından ‘Su Kanunu’ için teklif raporu

Mehmet ÇINAR/ANTALYA, – TÜRKİYE Tabiatını Muhafaza Derneği (TTKD) bilim danışmanı ve göl uzmanı Dr. Erol Kesici, Türkiye’de süratle kuruyan ve kirlilik tehdidi altındaki su kaynaklarının korunmasıyla ilgili Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından ‘Su Kanunu’ hazırlanacağının duyurulmasının akabinde teklif raporu hazırladı.
TTKD bilim danışmanı ve göl uzmanı Dr. Erol Kesici, Türkiye’de son 60 yılda Marmara Denizi büyüklüğünde sulak alanın kuruduğuna, yabanî ziraî sulama yüzünden yılda 20 milyar metreküp suyun israf edildiğine dikkati çekerek, 22 Mart Dünya Su Günü’nde ‘Su Kanunu’ çıkartılması davetinde bulundu. Türkiye’de uzun yıllardır birçok göl ve su kaynağında su düzeylerinin azalması ve kirlilik hususlarında bilimsel araştırmalar yapan Dr. Kesici, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 29 Mart günü, 1’nci Su Şurası Lansmanı’nda, “Önümüzdeki periyotta su idaresindeki yetki çatışmasını önlemek hedefiyle Meclis’te su kanunu hazırlıyoruz” açıklaması üzerine rapor hazırladı.
KORKUTAN BİLGİLER
Türkiye’de son 60 yılda 60’tan fazla su yüzey kütlesi, sulak alanın kuruduğu yahut kurutulduğunu belirten Dr. Kesici, “Türkiye’de yer üstü ve yer altı su potansiyeli yıllık 112 milyar metreküp. 44 milyarı tarım, 13 milyarı içme-kullanma suyu olarak kullanılıyor. Araştırmalara nazaran tarımda kullanılan suyun 20 milyar metreküpü israf ediliyor. Türkiye’de 18 milyar metreküp yer altı su rezervinin yüzde 70’e yakını ziraî olması ve kuraklık nedeniyle kuruma ve tuzlanma tehdidi altında. Bu nedenlerle yırtıcı sulama yerine şuurlu sulama sistemleri gerekiyor” diye konuştu.
‘KURULLAR OLUŞTURULMASI GEREKİYOR’
Dr. Kesici, Su Kanunu’nun, deniz ve iç sularımızın her alanda kullanımı, su ölçü ve kalite bakımından korunması, birlikte idaresine ait ayrıntıları içeren hak ve sorumlulukları tanımlayan yasa olması gerektiğini belirtti. Dr. Kesici, “Su İdare Yüksek Heyeti ve Havza İdaresi Merkez Şurası, Havza İdare Şurası ve Vilayet Su İdaresi Uyum Heyeti üzere yapıların kurulmalarına ait temellerin kanun seviyesinde düzenlemesi ihtiyacı vardır” dedi.
EN BÜYÜK MESELELER
Suyun tüm canlılar, tarım kesimi, bolluk, rahmet, sıhhat, huzur, medeniyet, kalkınma ve hayatın kaynağı olduğunu anlatan Dr. Kesici, “Su kaynaklarımızın korunması, tüm canlıların su hakkı ve suyun bilimsel kurallarla ve tabiatın su döngüsünü göz gerisi etmeksizin yönetilmesi temel unsur olmalıdır. Su kaynakları azalınca, artan sıcaklıklarla birlikte nem yağış azlığı başta tarım-gıda olmak üzere, sanayi, turizm, sıhhat ve güç alanlarında çok büyük aksiliklere neden olmaktadır. Suyun özensiz, plansız, verimsiz ve çok kullanılması, su kirlenmesi ve su kaçakları en büyük sorundur” diye konuştu.
NEDEN SU YASASI
Suyun, ekosistemden bağımsız olmayan bir bütün olduğunu kaydeden Dr. Kesici, “Dolayısıyla suyun korunmasında, su varlığıyla ekosistem birlikte ele alınmalıdır. Suya olan gereksinim kavramı vakit içinde değişebilir. Lakin su üzere bir varlık gereksinimden çok, varoluş sıkıntıdır. Su varlıklarını korumak ekolojik gereksinimler üzere bilinmeyen kavramla değil ekosistemin bütününü sürdürmek ile mümkün olur” diyerek, Su Kanunu’nda yer verilmesi gereken düzenlemeleri sıraladı.
‘DOĞAL İSTİKRARINA MAHZUR OLUNMAMALI’
Türkiye’de içme ve kullanma kaynağı olan göller ve ırmakların neredeyse tümünün kuruma, kirlilik ve biyolojik çeşitlilikte çok kayıplara uğradığını belirten Dr. Kesici, doğal göllerin yarıdan fazlasının da kuruduğunu kaydetti. Dr. Kesici, uzun yıllara dayalı bu çalışmalar sonucunda, su kaynaklarımızın su bütçelerinin azalmasının bölgesel kuraklığı artırdığını göz arkası etmeden, suların doğal döngüsüne mahzur olunmaması gerektiğini söyledi.
‘YENİLENMESİ GÖZARDI EDİLMEMELİ’
Yıllardır su kaynaklarından daima alınıp, bir şey verilmediğini söyleyen Kesici, tüm kaynaklara yalnızca kullanma olarak değil, her vakit kullanılabilecek muhafaza gayeli bakılmasını istedi. Suyun, tek üretim yeri olan su kaynaklarının, mutlak şartlarla kendilerini yenileme, dinlenme fırsatı verilmesi gerektiğini belirten Dr. Kesici, “Doğal su kaynaklarının tüm ekolojik yapısıyla yenilenmesi muhakkak göz arkası edilmemeli” dedi.
‘SU DÜZEYİ MUTLAK KORUNMALI’
Doğal göllerde oluşum, hidrolojik ve biyolojik çeşitliliğin bilinmesinin çok kıymetli olduğuna işaret eden Kesici, “Su kaynaklarımızın ekolojik, biyoçeşitlilik, hidrolojik, fizikî, kimyasal ve fizikokimyasal bakımdan sürekliliği için, fotosentez, çözünme-mineralizasyon vb. tepkilerin oluşumunu hızlandırarak, sulardaki tıp çeşitlilik ve sayısında azalmalara neden olmasının yanı sıra organik ve kimyasal kirliliğin önlenmesi bakımından göl su seviyesi-bütçesinin mutlak şartla korunması gerekmektedir” diye konuştu.
‘SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ÖNCELİK OLUŞTURMALI’
Türkiye’de su havzalarının su kalitesi, düzeyi ve canlılarının çeşit ve ölçüsünü olumsuz tarafta değiştirecek etkenlerin, kaynağında ortadan kaldırılması için havza bazında yapılması gerektiğini belirten Dr. Kesici, “Kamu faydası kriterinin uygulanmasında ekonomik, toplumsal ve ekolojik öncelikler değil, doğal su kaynaklarımızın sürdürülebilirliği öncelik oluşturmalı ve ekonomik ayak izi yaşamsal kaynaklar, ekolojik ayak müsaadeden çok daha az olmalıdır” dedi.
SU BÜTÇESİNE ZİYAN VERİLMEMELİ
Yer altı ve yer üstü su kaynaklarının içilebilir ve kullanılabilir özelliklerinin korunması için kirletilmemesi gerektiğini kaydeden Dr. Kesici, “Kaynakların atık alanı olmasıyla ilgili eğitim-yasal düzenlemeler amasız, popülist yaklaşımsız uygulanmalı. Çevresel ve gölün doğal istikrarına müdahaleler sonucu oluşan kirletici etmenlerin, suların korunması ve su bütçesini koruyan canlılara ziyan vermemesi için su alımları, su rezervine ziyan vermeyecek ölçüde olmalı. Doğal göllerde bu durumun, gölün biyokimyasal tepkilerini hızlandıran, güneş ışınlarının taban tesiri unutulmamalı” diye konuştu.
KORUMA PRENSİBİ
Su kaynaklarının erozyon, atık, yüzey akışla gelen unsurların göle ulaşımının arıtma ve bunun üzere sistemlerle engellenmesi gerektiğini de belirten Dr. Kesici, “Su kaynaklarında da oluşan taban çamurlarının nizamlı aralıklarla temizlenmesi suyun kalitesinin ve su canlılarının korunması unsur edinilmeli ve engellenmelidir. Tarımda kullanılan su ölçüsü yüzde 70’lerin üzerinde ve sularımızın yüzde 25’i israf edilirken, ekonomik kullanımdaki bitmeyen talep giderek artıyor. Su idaresi yalnızca tarımsal-sanayi üretimdeki ekonomik kullanım öne çıkarılarak değil, canlıların yaşamsal muhtaçlığı göz önüne alınarak oluşturulmalıdır” dedi.
BÜTÜNCÜL HAVZA İDARESİ
İklim değişikliğine bağlı azalan yağışlar ve eser çeşitlendirilmesinin, sulamalı tarımı kaçınılmaz hale getirdiğini de söyleyen Dr. Kesici, şöyle devam etti:
“Suyun bütüncül havza idaresi anlayışı çerçevesinde tesirli idaresi için üst seviyede uyum ve iş birliği düzenlenmelidir. Su hakkı olarak belirlenen ölçüsü aşmayan kullanım kelam konusu olduğunda, temin ve kirlilik tedbire maliyetlerinden muaf olunması, insani kullanım ve geçimlik tarım için kâfi ölçü ve kalitede suyun fiyatsız verilmesi, bunun dışındaki suyun kamu idare hizmetleri karşılığında fiyatlandırılması sağlanmalıdır. Su Bilgi Sistemi ile su kaynaklarına ait her türlü bilginin tek bir sistem altında toplanması ve kullanılmış suların geri kazanılarak yine kullanılmasının sağlanması karara bağlanmalıdır.”