İSTANBUL – Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Ortadoğu ve Afrika Araştırmaları ve Uygulama Merkezi (ORDAM), İsrail’in Filistin halkına uyguladığı mülksüzleştirme ve kimliksizleştirme siyasetlerini örnek hadiseler ve milletlerarası hukuk bağlamında ele aldı.
“Filistin’de İsrail’in Mülksüzleştirme ve Kimliksizleştirme Politikaları” isimli panelde konuşan ORDAM Müdürü Prof. Dr. Zekeriya Kurşun, Filistin coğrafyasındaki ana sorunun mülkiyet sorunu olduğunu, Filistinlilerin, Müslüman Arapların ve Hristiyanların kendi coğrafyalarından koparılarak kimliksizleştirildiğinin altını çizdi.
Filistin’i yurt edinme niyetlerinin başladığı 1880’lerden itibaren Yahudi sermayesinin, İngiliz manda idaresi ve İsrail’in işgal idaresinin tüm hedefinin, asırlardır buranın öz insanı olan Filistinlileri mülksüzleştirmek ve kimliksizleştirmek olduğunu söz eden Kurşun, “İsrail adeta Filistinlilerin mülkiyet hakları üzerinden buldozer üzere geçmiştir. Filistinliler, işgal altındaki yerlerin birçoklarından mülteci olarak çıkarılmış yahut yer değiştirilmişlerdir. Filistinlilerin pek birçok kendi coğrafyalarının hangi coğrafyaya bağlı olduğunu bilmemektedir. Bu bağlamda Türkiye araştırmacılarına büyük iş düşmektedir.” dedi.
“FİLİSTİNLİLERİN COĞRAFYA İLE OLAN BAĞLANTILARINI TEKRAR HAYATA GEÇİRMELİYİZ”
İsrail’in kimliksizleştirme siyasetini büyük ölçüde yeni tüzel münasebetler üzerine inşa ettiğini, bu tarafıyla problemin araştırmacılara büyük bir yük yüklediğini lisana getiren Kurşun şunları kaydetti:
“Mülkiyet problemi üzerinde çalışılmalı ve en azından bu coğrafyanın birinci kere özel mülkiyete geçiş süreci olan 1847’den sonraki düzenlemeler, coğrafik bilgi sistemleri de kullanmak suretiyle haritalar üzerine işlenmelidir. Bugün Mağaribe Mahallesini birkaç fotoğraftan diğer bir şey dışında anlayamıyoruz. İç dönüşümleri takip edemiyoruz. Yarın Pir Cerrah Mahallesini de takip edemeyeceğiz. Bunlar yapılırken de üç devrin iç hukuku ve milletlerarası hukukla irtibatlı olarak incelenmesi gerekiyor. Osmanlı tapu ve mülkiyet düzenlemeleri, manda periyodunda bunların nasıl yönetildiği ve İsrail iç hukukunda bunların nasıl şekillendiği… İsrail bu bahiste çok önemli uzmanlar yetiştiriyor. Batıda da kısmen bahisle ilgilenenler var fakat Türkiye’de Filistin mülkiyet sorunlarıyla yalnızca vakıflar bağlamında ilgileniliyor, genel olarak mülkiyet bağlamında araştıranlar bulunmuyor. Filistinlilerin coğrafyayla olan ilgilerini tekrar hayata geçirmeliyiz. Elimizdeki bilgileri artık sonuç alamasak bile gelecekte sonuç alacaklar için hazırlamamız gerekiyor.”
800 YILLIK VAKIF MAHALLESİ BUZDOZERLERLE YIKILDI
Bartın Üniversitesi Tarih Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Hasan Hüseyin Güneş, “Kudüs’te Bir Mülksüzleştirme Örneği: Mağaribe Mahallesi” başlıklı konuşmasında 800 yıllık bir geçmişi ve İslam tarihinde vakıf olarak kurulan tek mahalle olması nedeniyle değer arz eden Mağaribe Mahallesi’nin kuruluşunu, yapısını ve 1967’deki İsrail işgali sırasındaki yıkılışını anlattı.
Selahaddin Eyyubi’nin 1187 yılındaki Kudüs’ü Haçlılardan geri alma harekatında kendisiyle omuz omuza uğraş eden Mağribliler için oğlu Melik Efdal tarafından vakfedilen mahallenin, İsrail tarafından işgal siyasetini yasallaştırmak ve Filistinlileri mülksüzleştirmek emelleriyle yıkıldığını aktaran Güneş, şöyle devam etti:
“Harem-i Şerif’e komşu olan Mağaribe Mahallesi’nde Burak Mescidi, Pir Ubeyd Makamı, Efdalliyye Medresesi, Vakıf Yönetimi okulu ile meskenler yıkıldı. İngiltere ve İsrail ittifakı, toplumsal ve kültürel sermayeye sahip bir mahallenin ve bu mahallede yüz yıllardır yaşayan insanların birlikteliklerini sonlandırdı. Osmanlı İmparatorluğu’ndan evvel Kudüs’te var olan bu mahalle, olağan kaideler altında imparatorluktan sonra da varlığını sürdürmeye devam etmekteydi. Mağaribe Mahallesi’nin Osmanlı’dan fazla süren bu uzun ömürlülüğü tarihi bir kırılma yaşatılarak buldozerler eşliğinde noktalanmıştır. Üstelik bu yıkım hareketi, mahallenin bir İslam vakfı olarak kurulduğu, hükmî kişiliğinin dışarıdan müdahaleyle hiçbir formda değiştirilmemesi gerektiği bilinerek gerçekleştirilmiştir.”
“FİLİSTİNLİLER PİR CERRAH’TA 1948’DEN BERİ GÖÇE ZORLANIYOR”
“Mülksüzleştirme ve Direniş: Pir Cerrah Mahallesi Örneği” başlığında konuşan araştırmacı Ali İhsan Aydın, Filistin’de son vakitlerde yaşanan olayların ana sebebinin Pir Cerrah Mahallesi’ndeki direniş olduğunu hatırlattı.
Kudüs dışında birinci konutun Pir Cerrah türbesi etrafında Hüseyni ailesi tarafından 1865’te yapıldığını, akabinde yapıların çoğalarak 1895 sayımlarına nazaran mahallede 167’si Müslüman, 97’si Musevi ve 6’sı Hristiyan olmak üzere 270 hanenin bulunduğunu aktaran Aydın, 1948’e kadar Müslümanların çoğunlukta olduğu mahallede Musevilerin de bir türbe tezi etrafında yerleşim sağladıklarını tabir etti.
1948’deki kaotik ortamda Filistinli Müslümanlar’ın yerlerinden edilerek göçe zorlandığını, İsrail’in Pir Cerrah’ı Yahudileştirme siyasetlerini devreye soktuğunu kaydeden Aydın, “İsrail, 1948 öncesi mahallede Musevilerin olduğunu ve onların geri geleceğini söylüyor lakin Filistinlilerin geri gelme hakkı yok. 1970’lerde yerlerinden çıkarılan Müslümanlar itiraz ediyor. 2002’den sonra İsrail mahkemeleri Müslümanların lehine karar vermiyor. Pek çok Müslüman aile çıkarılıyor. Bugün de 300 kişilik Müslüman varlığı davalarla yerlerinden edilmeye çalışılıyor. Müslümanlar konutlarından çıkmak istemiyorlar lakin ellerinde hiçbir şey yok. Bizim bu sorunları akademik olarak ele almamız, daha çok çalışmamız gerekiyor” diye konuştu.
“ŞEYH CERRAH’TA OLANLAR AĞIR İNSANCIL HUKUK İHLALİDİR”
“Uluslararası Hukuk Bağlamında Filistinlilerin Mülkiyet Hakkı” başlığında Lahey ve Cenevre Kontratlarında yer alan insancıl hukukun temel temelleri üzerinden İsrail’in Pir Cerrah Mahallesi işgalini pahalandıran Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Naim Demirel, “Şeyh Cerrah Mahallesi’nde olanlar Cenevre Mukavelesinin 147. hususunda söz edilen ağır insancıl hukuk ihlalidir. Yahudi yerleşimcilerin işgaline yer açmak için Pir Cerrah’taki Filistin meskenlerinin imha edilmesi, memleketler arası insancıl hukuk kapsamında özel mülkiyete el konulmasına ve imha edilmesine müsaade verilen hudutlu istisnalar dahilinde değerlendirilemez” dedi.
İsrail’in Pir Cerrah Mahallesi’ndeki uygulamalarının, tüm işgal bölgesindeki Yahudi yerleşimcilerin çoğalmasını kolaylaştırmak için Filistin mülkiyetinin tümüne el konulması ve imha edilmesini içeren bir dizi kalkınma planından yalnızca biri olduğunu söyleyen Demirel, “Bu tıp kalkınma planları mevcut Filistin mahallelerinin sürekliliğini parçalayacak, Doğu Kudüs’ü, Batı Şeria’nın geri kalanından daha da izole edecektir” diye konuştu.
Milletlerarası işgalci hukukun korunan şahısların işgal altındaki topraklardan hudut dışı edilmesi ve zorla naklinin yasaklanması kararına karşın İsrail resmi kurumlarının Pir Cerrah Mahallesi’ndeki 100’den fazla kişiyi yerinden ettiğini söyleyen Demirel şöyle konuştu:
“Mevcut yargı kararları memleketler arası insancıl hukuka uygun olarak hudut dışı etme ve zorla nakil kabahatinin hem manasını hem kapsamını açıklığa kavuşturmuştur. Milletlerarası insancıl hukuk hudut dışı etme ve zorla nakil üzerindeki mutlak yasağa iki istisna tanımaktadır. Birincisi halkın güvenliği, oburu askeri mecburilik. Pir Cerrah Mahallesi’ndeki durum her iki istisnayı da yerine getirmiyor. Bu hem hudut dışı edilme hem de zorla transfer, Cenevre Kontratı ve 1 nolu Ek Protokole nazaran önemli milletlerarası insancıl hukuk ihlali oluşturmaktadır. Memleketler arası Ceza Mahkemesi bu cins aksiyonların sivil nüfusa yönelik yaygın ve sistematik bir hücumun modülü olarak yürütülmesini hem savaş kabahati hem de insanlığa karşı hata olarak nitelendirmektedir.”
