Tarım ve Orman Bakanlığı, yaşamın her alanını etkileyen iklim değişikliğinin, canlıların besin kaynağı olan bitki türleri ile biyolojik çeşitliliğin sigortası durumundaki böcekler üzerindeki etkilerini en aza indirmek amacıyla eylem planı hazırladı. “Ulusal Tozlaştırıcıları Koruma Stratejisi ve Eylem Planı (UTSEP)” ile gıda, tarım ve hayvancılık için hayati önem taşıyan tozlaştırıcı böcek türlerinin belirlenmesi, korunması ve devamlılığının sağlanması hedefleniyor.
Karasal yaşamın devamında kilit bir role sahip çiçekli bitkilerin çoğalmasını sağlayan polinasyon (tozlaşma), polinatörler (tozlaştırıcılar) tarafından gerçekleştiriliyor. Pek çok canlı türü tozlaştırıcı olarak nitelendirilse de böcekler, böcekler içinde arılar, arılar içinde ise bal arıları dünyada en iyi tozlaştırıcılar olarak biliniyor. Bal arılarının dışında bombuslar, soliter arılar, çiçek sinekleri, kelebekler, güveler ve bazı kın kanatlılar en bilindik yabani tozlaştırıcılar olarak nitelendiriliyor.
Geniş çapta üretilip tüketilen 115 gıda ürününden 87’si (meyve, sebze, fındık, baharat, yağlı tohumlar, kahve, çay, kakao vs.) tozlaştırıcılara bağımlı bulunuyor. Bu bağlamda tozlaştırıcıların dünya ekonomisine katkısının 235-577 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.
Son yıllarda iklim değişikliğinin de etkisiyle tozlaştırma yapan böceklerin dünya üzerindeki sayılarının azalmasının, insanlığın önemli birer gıda kaynağı olan bu ürünleri olumsuz etkileyeceği değerlendiriliyor.
Bu kapsamda, tarımsal üretimini her geçen yıl artıran ve zengin bir biyoçeşitliliğe sahip olan Türkiye’nin faunasındaki tozlaştırıcı türlerin bilinmesi ve korunması için Tarım ve Orman Bakanlığınca çalışmalar yürütülüyor.
Bu çalışmalar kapsamında, Almanya Federal Çevre, Doğa Koruma ve Nükleer Güvenlik Bakanlığı bünyesindeki Uluslararası İklim Girişimi (IKI) tarafından desteklenen ve Uluslararası Kurak Alanlar Tarımsal Araştırma Merkezi (ICARDA) koordinatörlüğünde yürütülen “Artan İklim Değişimine Karşı Polinatör Çeşitliliğinin Korunması Projesi”nin ülkedeki koordinasyonunu Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğüne (TAGEM) bağlı Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü yapıyor.
Proje ortağı ülkelerin kendi Ulusal Tozlaştırıcıları Koruma Stratejisi ve Eylem Planı’nı (UTSEP) hazırlaması ve yürürlüğe koyması, projenin nihai hedeflerinden birini oluşturuyor.
Bir dizi toplantı ve çalışma sonrası ilgili kesimlerin görüşleri de alınarak hazırlanan Türkiye’nin “Ulusal Tozlaştırıcıları Koruma Stratejisi ve Eylem Planı”nın (UTSEP) Bakanlık tarafından kısa sürede yayımlanarak uygulamaya konulması planlanıyor.
UTSEP’in yürürlüğe girmesinin, Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı’nın ilgili maddelerinin yerine getirilerek, Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Eylem Planı’nın (UBEP) 4 ulusal hedefine ulaşılmasına katkı sağlaması bekleniyor. Söz konusu eylem planı ayrıca, 11. Kalkınma Planı’nın (2019-2023) biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynaklar ile ilgili maddelerini de destekler bir nitelik taşıyor.
TOZLAŞTIRICI TÜRLER KORUNACAK
“Ulusal Tozlaştırıcıları Koruma Stratejisi ve Eylem Planı’nın (UTSEP) ana hedeflerinden birini Türkiye’nin sahip olduğu tozlaştırıcı türlerin korunarak hem besin kaynağı durumundaki bitkilerin hem de biyolojik çeşitliliğinin güvence altına alınması oluşturuyor.
Eylem planı ile özellikle iklim değişikliğinden kaynaklı, tür ve genetik çeşitlilikte ortaya çıkan değişikliklerin belirlenip takip edilmesi amacıyla tozlaştırıcı çeşitliliği envanteri çıkarılacak, yayılım sınırları belirlenecek. Tozlaştırıcıların, biyolojik çeşitlilik göstergeleri de izlenerek korunan alanlara tozlaştırıcılar için önem arz eden ekosistemlerin dâhil edilmesi için çalışma yürütülecek.
Tozlaştırıcı çeşitliliği üzerindeki baskı ve tehditlerin önlenmesi veya mümkün olan en alt seviyeye düşürülmesi için gıda, tarım ve hayvancılık için potansiyele sahip tozlaştırıcı türler belirlenip korunacak.
Tarım üzerinde olumlu etkisi olduğu bilinen türlerden yapay yuvalar ile tarımda daha aktif bir şekilde faydalanılması için araştırma-geliştirme (AR-GE) faaliyetleri yürütülecek.
Ulusal düzeyde tozlaştırıcılar hakkındaki bilgi ve farkındalık artırılacak, okul öncesinden itibaren ortaöğretim ders müfredatında tozlaşma ve tozlaştırıcı kavramlarına yönelik örnekler çoğaltılacak, etkinlikler düzenlenecek, çiftçiler için de eğitim programları gerçekleştirilecek.
