Yiğit Can HELVACI-Ömer HASAR/İSTANBUL, – Otuz yılı aşkın bir müddettir profesyonel dalgıçlık yapan deniz biyoloğu Hakan Kabasakal, Boğazı’ın tabanından çıkardığı, tarihi Osmanlı Dönemi’ne uzanan çeşitli şişelerle İstanbul’un tüketim tarihine ışık tutuyor. Kurşun dalışı da yapan ve denizi ağır metallerden temizleyen Kabasakal, “Toplayıcı dalgıçlığa hem kendime ekonomik katkı sağlamak hem de ekolojiye bir yararım olsun diye başladım” dedi.
“BOĞAZ’IN TABANINDAN OSMANLI DÖNEMİ’NE İLİŞKİN MARKA ZENGİNLİĞİ FIŞKIRIYOR”
Toplayıcı dalgıçlığın zahmetli, acılı ve yorucu kısmının olta kurşunu çıkarmak olduğunu, keyifli istikametinin ise çeşitli şişeler bulmak olduğunu söyleyen Kabasakal, “Boğaz’ın tabanından Osmanlı Dönemi’ne ilişkin marka zenginliği fışkırıyor” dedi.
Bugüne kadar 200’e yakın markanın bine yakın şişesini Boğaz’ın tabanından çıkardığını belirten Kabasakal, “İlk bulduğum şişe Osmanlı Dönemi’nde 1800’lerin sonu 1900’lerin başında tüketilen ve günümüzde kullanılmayan bir gazoz markasının şişesiydi. Vakit geçtikçe tabandan değişik markalar çıkarmaya devam ettim. Örneğin Pangaltı Rumlarına ilişkin gazozlar, Paris’te üretilen hardal şişeleri, Osmanlı sarayına girmiş çeşitli şişeler, reçineden yapılan katran şurup şişeleri ve günümüzde hala Türkiye’de faaliyet gösteren birçok yabancı firmanın 1900’lü yılların başlarında bugünkü isimlerini almayan şişelerini çıkardım” diye konuştu.
“Bu şişeler geçmişteki hemşerilerimizin tüketim alışkanlıklarını yansıtıyor” diyen Kabasakal, “Osmanlı devranında markalar yaygın değil’ kelamı gerçek değil diye düşünüyorum. Osmanlı Dönemi’nde de ülkeye çok fazla sayıda ithal mal geldiğini görebiliyoruz. Bunların yanı sıra mahallî üretim faaliyetlerini de görmek mümkün. Örnek verecek olursam Victoryen devirde Londra’da üretilen bir soda markasının şişesini Beykoz’da Abraham Paşa yalısının önünden, 24 metre derinlikten buldum. Bunun dışında, Beyoğlu’nda Sent Antuan Kilisesi’nin karşısında 318 numaralı binada eczacılık yapan ve Osmanlı periyodunda paşa unvanı alan eczacı Francesco Della Suda’ya ilişkin ilaç şişelerini hem Ahırkapı’da hem de Beykoz’da buldum” tabirlerini kullandı.
Bulduğu malzemenin kıssasını farklı kaynakları araştırarak bulduğunu söyleyen Kabasakal, “Eski şişe koleksiyonerliği yurt dışında hem karada hem denizde çok ciddiye alınan bir iş. Türkiye’de ise şişe koleksiyonerliği konusunda önemli bir disiplin alanı yok. Bu hususta bilinirliği artırmak emeliyle ekim ayı sonunda ‘Brand Week’ kapsamında bianellere katılmak üzere bir niyetim var” dedi.
“GÜNLÜK REKORUM İKİ DALIŞTA 100 KİLOGRAM OLTA KURŞUNU”
Kurşun dalışı yaparak Boğaz’ı ağır metalden temizlediğini ve dalacağı lokasyonu kıyıda balıkçılık yapılan şeritlerden seçtiğini tabir eden Kabasakal, “Benim günlük rekorum iki dalışta çıkardığım 100 kilogram olta kurşunu. 10 yılda çıkardığım toplam olta kurşunu ölçüsünün ise 50 ton civarında olduğunu kestirim ediyorum. Literatürden okuduğumu söyleyecek olursam 1 gram kurşun ortalama 10 bin litre suyu kirletebiliyor, zehirleyebiliyor. Fakat çıkarttığım kurşun ölçüsü yeniden de devede kulak kalır. Zira Boğaz’da daha çok kurşun var” diye konuştu.
Oltacılığın ağır olduğu noktalarda önemli manada hayalet olta kalıntıları ve kurşunları olduğunu ve bu kalıntılara takılıp ölen birçok deniz canlısı gördüğünü söyleyen Kabasakal, “Bugün üç arkadaş daldık ve 60 kilogram kurşun çıkarttık. Yani 6-7 milyon litre suyun zehirlenmesine pürüz olduk. Lakin dediğim üzere bu ölçü devede kulak, kesip attığınız tırnak kadar bile değil” tabirlerini kullandı.
“İSTANBUL’DA YAŞAYAN HERKESİN KİRLİLİĞİN ÖNLENMESİNDE KATKISI OLMALI”
Boğaz’ın pak tutulmasında ve kirliliğin önlenmesinde İstanbul’da yaşayan herkesin hissesi ve katkısı olması gerektiğini söyleyen Kabasakal şu sözleri kullandı:
İstanbul’da milyonlarca insan yaşıyor ve herkes tek bir şey bile atsa Boğaz kirlenir. Ne yazık ki herkes denizin ekolojik bütünlüğüne karşı hassas değil. Örneğin içecek şişeler artık ismi hadise sayılacak durumda. Boğaz’a daima bir atık sirkülasyonu var. İstanbul’da dalgıç marifetiyle önemli bir deniz paklığı yapılması kaide. Bu öbür türlü temizlenecek üzere gözükmüyor. Yüzlerce dalgıcın bu iş için seferber edilmesi gerekiyor. Lakin bu iş profesyoneller tarafından yapılmayıp kaba bir taramayla yapılırsa denizin tabanının doğal yapısı bozulur. Bu durum, ekolojik istikrara de büyük bir ziyan verir. Örneğin balık yuvaları tahrip olur. Bu nedenle paklığın tek tek elle, görerek yapılması gerekiyor. Denizi temizlemek söylendiği kadar kolay bir şey değil. Toplumsal bir farkındalıkla işe başlanmalıdır. Denizle yaşamak bir kültürdür, farkındalıktır, ahenk sağlamaktır. Artık denize ahenk sağlayan bir İstanbul göremiyorum. Denize ehemmiyet veren bir İstanbul olsaydık bu kadar çöpü görüyor olmazdık.”
Üniversite yıllarında su eserleri mühendisliği okuduğu periyotta bilimsel çalışmalar için deniz kabuğu topladığını ve hurda toplayıcılığının (toplayıcı dalgıçlığın) tabanının bu periyotta oluştuğunu söyleyen Kabasakal, 33 yıldır faal dalış yaptığını ve son 10 yıldır de toplayıcı dalgıçlıkla ilgilendiğini tabir etti.
