Hasret YURTÇU KARABULUT – Buğra BENLİOĞLU / İSTANBUL, SIHHAT Bakanı Dr. Fahrettin Koca, 18 yaşından gün almış tüm şahısların aşılamalarına başlanacağını açıkladı. Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Heyeti Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, çocuk ve genç erişkinleri aşılayan ülkelerdeki sonuçların izlendiğini belirterek bu kümelerde tahminen aşı dozlarının azaltılabileceğini yahut iki doz olacaksa da ortadaki mühletin uzatılabileceğini belirtti. Prof. Dr. Yavuz, İngiltere’de aşılamaların yüksek seviyede olmasına karşın Delta varyantının baskın hale gelmesinin asıl nedeninin ise aşılanmayan küme olduğuna işaret ederek “İkinci değerli neden de İngiltere’de (erişkinlerde) birinci dozun üzerinden 3 ay geçtikten sonra ikinci dozu yaptılar. Erişkinlerde tek doz aşı, varyantlara karşı gereğince tesirli değil maalesef” diye konuştu.
Son iki haftada aşılamada hızlanan Türkiye’de, şimdiye dek birinci doz aşı olanların sayısı 31 milyona, iki doz aşılananların sayısı ise 15 milyona ulaştı. Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, 25 Haziran Cuma gününden itibaren 18 yaşından gün alan tüm vatandaşlar için aşı randevularının tanımlanacağını açıkladı. Bundan bu türlü risk kümesi, meslek, yaş hududuna bakılmaksızın isteyen herkes aşı olabilecek. Öte yandan bilim etraflarında, dünyada 12 yaş üstü çocuklar ve 20 yaş öncesi gençleri aşılayan ülkelerden elde edilen dataların kıymetlendirilerek, bu yaş kümesi için aşı dozlarının düşürülmesi yahut iki doz ortası müddetin uzatılması tarafında görüşler tartışılmaya başlandı. Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Konseyi Üyesi ve İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, çocuk ve genç erişkin nüfusta daha düşük doz aşılamalara dair çalışmaların sürdüğüne işaret ederek “Çocukların aşılanması ile ilgili olağan çok soru işareti var. Bununla ilgili çalışmalar devam ediyor. Biliyorsunuz genç erişkinleri aşılayan ülkeler var. Oradaki sonuçları gözlüyoruz. Genç erişkinlerde elimizdeki aşıların dozunun fazla gelebileceği ile ilgili görüşler olduğu için, onların güvenlik bilgileri değerlendirilip tahminen doz azaltılması düşünülebilir” dedi.
“BÜYÜKLER AŞILANDIKÇA ÇOCUKLAR DA KORUNUYOR”
Özellikle mRNA aşılarında 20 yaş altı küme ve çocuklar için daha az dozla aşı çalışmalarının yapıldığına da işaret eden Prof. Dr. Yavuz, iki doz ortası müddetin de uzatılabileceğini söyleyerek “Bu çalışmaların çok kısa bir müddette sonuçlarını göreceğiz ve hangi dozlarda daha inançlı bir biçimde bu aşılar kullanılabilecek, bu belirlenecek. Yeniden ülkemizde de kullanılan CoronaVac aşısı, çocuklarda kullanımı için Çin’de onay aldı. Faz 2 çalışmasını bitirdiler ancak şimdi yayını okumadık. Sonuçlarını bilmiyoruz. Onların da bir iki ay içinde sonuçları ortaya çıkmış olacak. Hem mRNA aşılarından hem de CoronaVac aşısında ve öteki kimi aşılarda da çocuk yaş kümesindeki çalışmaları devam ediyor. Onları gördükten sonra çocuklar için aşıları Türkiye’de de daha rahatlıkla uygulayabileceğiz. Ancak her şartta şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki, çocuklar şu an aşılanmayan gruptalar ve onların okuluna gidebilmesi, olağan hayatlarına dönebilmesi için öncelikle büyüklerin aşılanması gerekiyor. İsrail’de büyükler aşılandıktan sonra toplumdaki bağışıklık oranı yüzde 70’lere yaklaştı ve çocuklarda görülen enfeksiyon oranları çok çok azaldı. Yani büyükleri ne kadar aşılayabilirsek çocuklarda o kadar az enfeksiyon göreceğiz” biçiminde konuştu.
YENİ JENERASYON AŞI MI HATIRLATMA DOZU MU?
Bağışıklık sistemini gereğince uyaran bir aşının bütün varyantlarda tesirli olabileceğini söyleyen Prof. Dr. Yavuz, asıl değerli olanın hatırlatma dozu olduğunu ve bunun da mutant suşlara nazaran yenilenmiş aşılarla yapılmasa bile koruyuculuk sağlayabileceğini söyleyerek, her yeni varyantta aşıların yenilenmesi mi gerekecek tartışmalarına dair ise şu bilgileri verdi:
“Aşılar, gereğince bağışıklık oluşturduğu sürece tüm varyantlarda işe fayda aslına bakarsanız. O nedenle hatırlatma dozları da yapıldığı vakit, varyantlardaki aktiflik de artacaktır. Ancak alışılmış şu anda araştırılan bir başka mevzu da virüsün antijen yapısı değişirse, aşıya bu mutant virüsün antijenini koyarsak sanki daha mı düzgün karşılık oluşur? Onun için de şöyle çalışmalar yapılıyor, yeni aşılara o mutant suşlar konarak öteki mutantlara karşı da aktifliğine bakılıyor. Mesela Beta (Güney Afrika) varyantı kullanarak yapılan çalışmalar var. O varyantla geliştirilen aşıların, öbür bütün varyantlarda da çok hoş tesirli olan bir aşı ortaya çıkıyor. Lakin temel nokta, şu anda elimizdeki aşılarla tesirli bir karşılık oluşturmak. Elimizdeki şu an yapmakta olduğumuz mRNA aşıları çift dozda zati çok tesirli bir karşılık oluşturduğu için, büyük oranda varyantlardan da korumuş oluyor. Yani üçüncü dozu yeni varyanta nazaran üretilmiş aşı olarak da yapsanız, şu andaki aşıdan da rapel dozu yapsanız, bağışık yanıtınız arttığı için, varyantlardan da koruyor.”
İKİ DOZ ORTASI MÜDDET VE AŞISIZLAR DELTA VARYANTINI BASKIN HALE GETİRDİ
Yüksek orandaki aşılamalara karşın Delta varyantının baskın hale geldiği İngiltere’de olay sayılarının artmasının asıl nedeninin aşısız küme olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Yavuz, bir öbür nedenin de İngiltere’de iki aşı dozu ortası mühletin 3 aya kadar uzatılması olduğunu söyledi. Prof. Dr. Yavuz, “İngiltere’de şöyle bir durum var biliyorsunuz. Orada tek doz aşılayıp gerisinden 3 ay geçtikten sonra ikinci dozları yaptılar. Delta varyantına karşı tek doz aslında tesirli değil. Bizde o denli bir şey olmayacak. 3 ay uzamayacak iki doz ortası, en fazla 6 hafta içinde yapılması planlanıyor. Orada aşıya karşın Delta varyantının artmasının bir sebebi bu. Lakin asıl birinci neden aşısız küme. Zira İngiltere’de Delta varyantı ile hasta olanların yüzde 85’i aşısız nüfustan. Hasebiyle İngiltere her ne kadar çok aşı yapıyor olsa da aşısız kümeler da bu artışta tesirli oldu. Bilhassa onlar okulları da açtılar biliyorsunuz. Çocuklarda okullarda pikler görüldü. Hatta çocukları aşılamanın yolları araştırılıyor şu an. Hasebiyle orada temel olan aşısızlar, ikinci neden de tek doz aşı olması. Temel olarak (iki doz) mRNA aşıları şu anda hala yeterli çalışıyor Delta varyantına karşı. Öbür aşılar konusunda emin olamıyoruz, zira çalışmalarda şimdi mRNA aşılarını gördük” dedi.
“ADENOVİRÜS AŞISI ÜZERİNE mRNA AŞILARI EN UYGUN SONUCU VERDİ”
Prof. Dr. Yavuz, iki dozu farklı aşılarla yapılan aktiflik araştırmalarına da değinerek şu bilgileri verdi: “Elimizdeki data yalnızca şu, adenovirüs aşısı (AstraZeneca aşısı) üzerine mRNA aşısı yaptığımız vakit çok daha âlâ bağışıklık oluşturuyor. Yani iki dozda tıpkı aşıyı yapmak yerine bu türlü bir farklı ardışık aşı yaptığınızda çok daha güzel bir bağışık karşılık elde ediyorsunuz. Ancak bu data adenovirüs sonrası mRNA aşısına dair elde edilen bilgi. Bizim yapmakta olduğumuz inaktif virüs aşısından sonra ikinci dozu adenovirüs aşısıyla ya da mRNA aşısıyla yaptığımızda sonuç nasıl olacak, bu türlü bir çalışmanın yürütüldüğünü söylüyor Sıhhat Bakanlığı. Sonuçlarını yakında görürüz herhalde diye düşünüyorum.”
“RUSYA’DAN GELENLERE TARAMA VE GEREKİRSE İZOLASYON YAPILMALI”
Türkiye’deki olay sayısının şimdi sıfırlanmış olmadığına ve günlük hala 5 binler düzeyinde sürdüğüne de dikkat çeken Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, bilhassa turizm döneminin açılmasıyla birlikte Delta varyantının pik yaptığı ülkelerden biri olan Rusya’dan gelecek turistler için tarama ve izolasyon zaruriliği getirilmesi gerektiğini söyledi ve ekledi: “Haftalık olay sayısına baktığımızda hala (100 bin nüfusta) 50 civarında seyrediyor. Hala çok düşük değil. Ne yazık ki Delta varyantı korkusu taşıyoruz biz de. Rusya’da şu anda Delta varyantının pik yaptığını biliyoruz. En azından oradan gelenlerde bir tarama testi ile müspet olanların izolasyonunun sağlanması gerekiyor. Akılcı bir yaklaşım olarak bunun uygulanabileceğini düşünüyorum. Aslında Sputnik V aşısı da yüzde 90’ın üzerinde tesirli çıkmıştı. Oxford (AstraZeneca) ve Jansenn üzere o da bir adenovirüs aşısı. Aşıların aktifliğine baktığınızda mRNA aşıları bağışık yanıtı uyarma manasında en düzgünü üzere görünüyor. Adenovirüs aşıları orta düzeyde, inaktif aşılar ise biraz daha altta görünüyor bu manada. Münasebetiyle Rusya’da hele de nüfusun birçoklarında şimdi tek doz aşılama yapıldıysa Delta varyantının baskın hale gelmesi kaçınılmaz olmuştur. Oradaki sorun o olabilir diye öngörüyoruz, fakat iddia bu yalnızca.”
