Koronavirüsün insanlardan evcil hayvanlara bulaşması, virisün İngiltere varyantının evcil hayvanlarda önemli kalp problemlerine yol açabildiğinin bildirilmesi, bilim dünyasında, “Evcil hayvanların da aşılanması gerekiyor mu?” tartışmasını bir sefer daha gündeme getirdi. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Viroloji Bilim Kısmı Lideri ve Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Konseyi Prof. Dr. Kenan Midilli, “Hayvanlarda ağır hastalık yapmıyor lakin hayvanlara bulaş olması, epidemiyolojik açıdan kimi riskler içerebiliyor. Virüsün hayvanlarda da farklı bir evrimleşme gösterme riskinden ötürü bunun üzerinde çok duruluyor. Evcil hayvanı olanların, hastalık süresince hayvanlarını da korumak ismine aralıklı olması gerekiyor” dedi.
Pandeminin başından bu yana bilim dünyasının üzerinde en çok durduğu hususlardan biri de koronavirüsün beşerden hayvanlara geçme riski oldu. Geçtiğimiz haftalarda Avrupa’da, viriüsün İngiltere varyantının evcil hayvanlarda önemli kalp meselelerine yol açabileceği bildirildi.
Bu da salgınla çabada hastalığın bilhassa evcil hayvanlardan insanlara yayılma telaşını gündeme getirdi. Bilimsel olarak Covid-19 ile enfekte olan hayvanların, hastalığı insanlara yaymada değerli bir rol oynadığına dair şimdi yeterli kanıt olmasa da virüsün köpek, kedi üzere evcil hayvanlar ile maymunlar ve vizonlara bulaşabildiğinin ortaya çıkması, yeni varyantın (İngiltere) daha evvel koronavirüs bulaşmayan farelere de bulaştığının gösterilmesi, virüsün öbür mutasyonlara uğrayabilme riskini ortaya çıkardı.
“ONLAR DA BAŞKA AİLE BİREYLERİ ÜZERE KORUNMALI”
ABD ve Rusya’da hayvanlara yönelik Covid aşısı geliştirme çalışmaları sürerken, Ocak ayında Virulence isimli bilim mecmuasında, “Bazı evcil hayvan çeşitlerinin aşılanması, enfeksiyonun yayılmasını engellemek için gerekli olabilir” başlıklı bir yazı yer aldı.
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan Tıbbi Viroloji Bilim Kolu Lideri ve Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Heyeti Üyesi Prof. Dr. Kenan Midilli, süratli bulaşan ve artık tüm dünyada baskın hale gelen İngiltere varyantının evcil hayvanlara da bulaşabildiğine dikkat çekti. Prof. Dr. Midilli, “Evcil hayvanlarımıza maalesef bulaşabiliyor. Lakin evcil hayvanlarda ekseriyetle çok ağır bir tabloya yol açmıyor. Fakat hayvanlara bulaşmaların olması, epidemiyolojik açıdan kimi riskler içerdiği için, virüs hayvanlarda farklı bir evrimleşme gösterme riski taşıdığı için bu mevzu üzerinde çok duruyoruz. Yaz sonuna hakikat Danimarka’da evvel insanlardan vizonlara, sonra vizonlarda değişim gösterip tekrar insanlara bulaşmalar olunca büyük bir telaş yarattı. Maalesef oradaki vizonların büyük çoğunluğunun itlafı ile sonuçlandı. Bu türlü bir evrimleşme sürecinin daha fazla devam etmemesi için gerekiyordu. Zira yapılan birinci çalışmalarda vizonlarda değişim gösteren varyantların bağışıklıktan kaçabilme yeteneğine sahip olduğuna dair bulgular vardı. Bu nedenle hayvanlarına bulaştırmak istemeyen evcil hayvan sahipleri de (evde kovid geçiriyorsa), onları da öteki aile bireyleri üzere muhafazalı. Yani yakın temastan kaçınmalı” dedi.
“HANGİ AŞIYI OLMALIYIM TEREDDÜTÜ GEREKSİZ”
İngiltere varyantının bütün yaş kümelerini daha kolay enfekte edebildiği için çocuk hadiselerinde da artış yaşanmasının olağan olduğunu belirten Prof. Dr. Midilli, “Ama bilhassa çocuklarda daha ağır seyrettiğine dair şu an için bir ispat yok” dedi. Aşı seçimi konusunda yaşanan baş karışıklığının da yersiz olduğunu kaydeden Prof. Dr. Midilli, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Şu anda seçim açmazından çok, aşıya bir an evvel ulaşmak ve aşılanmak daha değerli. Onun için, ‘bulduğunuz aşı, en uygun aşıdır’ sloganı hala geçerli. Aslında aşılar hastanelerde yapılıyor ya da hekim denetiminde ve belirli bir müddet bekletilerek yapılıyor. Yan tesir kaygısına de bu nedenle gerek yok.”
“ANTİKOR TESTİ ÖNLEMDE GEVŞEMEYE YOL AÇIYOR”
Aşı yaptırdıktan sonra antikor baktırmanın şahısta gereksiz bir rahatlık ya da kaygıya yol açabileceğini de vurgulayan Prof. Dr. Midilli, bakılan antikor seviyeleriyle aşının koruyuculuğuna dair bir sonuca ulaşılamayacağını söz etti. Bilim Şurası Üyesi Midilli şöyle uyardı:
“Aşıların hangi antikor seviyesinden sonra kesin kollayıcı olduğuna dair belirlenmiş bir bedel yok. Yalnızca aşı karşılıklarına bakarak koruyuculuk oranı üzerinde karar vermek de mümkün değil. Zira bellek hücreleri var, T hücre cevapları var. Bunlar da koruyuculuk açısından son derece kıymetli parametreler. Antikor baktığımızda, o antikorların hakikaten hami olup olmadıklarını da bilmiyoruz. Yalnızca ‘antikor var’ diyebiliyoruz. Yani (vücutta) o virüse tepki gösteren moleküllerinizin varlığını gösteriyor bu data. Fakat bunun sahiden gözetici olup olmadığını bilmeniz için nötralizasyon testi yahut onun muadillerinin yapılması gerekiyor. O da kitlesel aşılamalarda yaygın bir formda yapılması mümkün değil ve gerekli de değil. Şu anda yapılan bütün antikor testleri, pratik açıdan çok fazla bir şey getirmiyor hiç kimseye. Belirli noktalar netleşinceye kadar koruyuculuk seviyeleri yahut daha yeterli bir test alternatifi geliştirilene kadar, antikor testlerinin rutin olarak yapılmasını önermiyoruz. Hatta bu antikor test sonuçları, daha da fazla baş karışıklığına yol açıyor. Bilhassa ‘benim antikor düzeyim yüksek’ diye düşünen kişi, artık maskeyi biraz daha az takabileceğini yahut daha fazla kalabalığa karışabileceğini düşünebiliyor. Antikor seviyesinin bu türlü bir şeye asla bir destek oluşturmaması gerekiyor.”
“TEDBİRLERE İSTEKLİ AHENK ÇOK DAHA ÖNEMLİ”
Hızla yayılan ve ülkemizde de baskın hale gelen İngiltere varyantının daha fazla olaya yol açarak, hastanelerin süratle dolduğu bu günlerde, korunma önlemlerine tekrar işaret eden Prof. Dr. Midilli, her şey olağana dönmüş üzere davranmak yerine önlemlere istekli ahengin çok daha kıymet kazandığını söyledi. Prof. Dr. Kenan Midilli, “Varyantlarla bir arada korunma önlemlerinde rastgele bir değişiklik olmadı. Yapacağımız şey tekrar maske, ara ve el hijyenine çok dikkat etmek. Artık kapalı ortamlarda buna çok daha sıkı uymamız lazım. Kalabalık ve kapalı ortamlardan mutlaka kaçınmamız lazım. Serbestleşmelerle her şey olağanmış üzere, bütün gündelik hayatımızı o halde planlamamız, hadise sayısını arttırıcı davranış formlardan bir tanesi. İngiltere varyantı çok süratli yayılabildiği ve hasebiyle görülme katsayıları daha yüksek olduğu için daha da sıkı önlemler alınması ve bu önlemlere de ‘gönüllü olarak’ uyulması gerekiyor. Bu çok değerli. Yapılabilecek en âlâ korunma tekniği mümkün olduğunca çok kişinin aşılanması fakat kısa bir müddette ulaşılabilecek bir gaye değil şu anda. O nedenle korunma önlemlerine mutlak ahenk çok değerli. Yani mümkün olduğunca az kişi ile görüşmemiz gerekiyor” dedi.
