TÜRKİYE Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, mayıs ayı üretici market fiyatlarındaki değişimi kıymetlendirdi. Üretici ve market ortasındaki fiyat farkının en fazla yüzde 305,11 ile karpuzda görüldüğünü belirten Bayraktar, “Fiyat farkı kabakta yüzde 239,85, salatalıkta yüzde 236,44, patlıcanda yüzde 237,75, sütte yüzde 231,14 oldu. Karpuz 4,1 kat, kabak, salatalık ve patlıcan 3,4 kat, süt 3,3 kat fazlaya tüketiciye satılmaktadır” dedi.
Bayraktar, yaptığı yazılı açıklamada, mayıs ayında markette 18, üreticide 10 eserde fiyat artışı olduğunu, markette 18, üreticide 10 eserde fiyat düşüşü yaşandığını, markette 2, üreticide ise 10 eserde fiyatlarda değişim meydana gelmediğini açıkladı. Mayıs ayında market fiyatlarında en fazla fiyat artışının yüzde 31,95 ile havuçta, en fazla fiyat düşüşünün ise yüzde 62,98 ile sivri biberde meydana geldiğini, nohut ve yumurta fiyatında değişim görülmediğini bildiren Bayraktar, “Markette en fazla fiyat artışı yüzde 31,95 ile havuçta görüldü. Havuçtaki fiyat artışını yüzde 14,81 ile patates, yüzde 7,87 ile yeşil soğan, yüzde 7,06 ile zeytinyağı, yüzde 6,14 ile dana eti, yüzde 5,59 ile kuzu eti, yüzde 5,23 ile ıspanak, yüzde 4,40 ile yeşil mercimek takip etti. Sivri biberdeki yüzde 62,98’lik fiyat düşüşünü yüzde 35,13 ile salatalık, yüzde 26,26 ile kabak, yüzde 23,15 ile domates, yüzde 18,05 ile çilek, yüzde 16,53 ile patlıcan, yüzde 15,25 ile kuru soğan, yüzde 11,54 ile marul, yüzde 10,65 ile kuru üzüm izledi” dedi.
ÜRETİCİ FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİM
Bayraktar, mayıs ayında üretici fiyatlarında elma, kuru fasulye, nohut, kırmızı mercimek, yeşil mercimek, pirinç, kuru kayısı, kuru üzüm, kuru incir ve süt fiyatında değişim olmazken, fiyatı en fazla düşen eserin yüzde 72,31 ile sivri biber olduğunu belirterek, “Sivri biberdeki fiyat düşüşünü yüzde 53,73 ile salatalık, yüzde 46,80 ile kabak, yüzde 43,45 ile patlıcan, yüzde 19,08 ile domates, yüzde 10,53 ile çilek, yüzde 4,76 ile kuru soğan izledi. Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 94,52 ile patateste görüldü. Patatesteki fiyat artışını yüzde 74,05 ile havuç, yüzde 46 ile maydanoz, yüzde 34,68 ile yeşil soğan, yüzde 26 ile ıspanak, yüzde 10,87 ile dana eti, yüzde 7,22 ile zeytinyağı takip etti” diye konuştu.
ÜRETİCİ-MARKET FİYAT FARKI
Üretici ve market ortasındaki fiyat farkının en fazla yüzde 305,11 ile karpuzda görüldüğünü belirten Bayraktar, “Fiyat farkı kabakta yüzde 239,85, salatalıkta yüzde 236,44, patlıcanda yüzde 237,75, sütte yüzde 231,14, nohutta yüzde 219,08, kuru soğanda yüzde 215, yeşil soğanda yüzde 200 oldu. Karpuz 4,1 kat, kabak, salatalık ve patlıcan 3,4 kat, süt 3,3 kat, nohut 3,2 kat, kuru soğan 3,1 kat, yeşil soğan, elma ve sivribiber 3 kat fazlaya tüketiciye satılmaktadır. Üreticide 1 lira 37 kuruşa satılan karpuz markette 5 lira 55 kuruşa, 1 lira 33 kuruş olan kabak 4 lira 52 kuruşa, 1 lira 18 kuruş olan salatalık 3 lira 97 kuruşa, 1 lira 51 kuruş olan patlıcan 5 lira 10 kuruşa, 2 lira 73 kuruş olan süt 9 lira 4 kuruşa, 4 lira 35 kuruş olan nohut 13 lira 88 kuruşa, 60 kuruş olan kuru soğan 1 lira 89 kuruşa satılmaktadır” tabirini kullandı.
FİYAT DEĞİŞİMLERİNİN NEDENLERİ
Üreticide en fazla fiyat artışının patates ve havuçta görüldüğünü, bu eserlerin yanı sıra maydanoz, yeşil soğan, ıspanak, dana ve kuzu eti, zeytinyağı, limon üzere eserlerde fiyat artışları yaşandığını vurgulayan Bayraktar, şunları kaydetti:
“Patatesteki fiyat artışının nedeni depoda eser kalmaması ve hasadın yeni başlamasından kaynaklanmaktadır. Fiyat karşılaştırması geçen dönem eserine nazaran yapılmıştır. Mayıs ayında Adana ve Hatay vilayetlerimizde patates hasadı başlamış, yeni eser piyasaya girmiştir. Havuçta ise artık dönem sonuna gelinmesi fiyat artışında tesirli olmuştur. Maydanoz, yeşil soğan ve ıspanakta havaların ısınması nedeniyle hasat edilen eser ölçüsündeki azalma fiyata yansımıştır. Dana ve kuzu etindeki fiyat artışında yem fiyatlarında yaşanan çok yükseliş, piyasada az sayıda bölümlük hayvan olması, pandemi yasaklarının gevşetilmesine bağlı olarak yaz aylarının gelmesiyle birlikte mangal döneminin açılmasına bağlı olarak artan talep tesirli olmuştur. Zeytinyağındaki artış dönem sonunun yaklaşması ve üreticinin elinde eser kalmamasından kaynaklanmaktadır.
Üreticilerde fiyatı düşen eserlere baktığımızda sivri biber, salatalık, kabak, patlıcan, domates, çilek, kuru soğan, marulda hasat edilen eser ölçüsünün arzına bağlı olarak fiyatlar gerilemiştir.”
’41 VİLAYETTE KURAKLIK YAŞANDI’
Bayraktar, 41 vilayette yaşanan kuraklığın üreticiye ziyan verdiği kadar tüketiciyi de olumsuz etkileyeceğini belirterek, şunları kaydetti:
“Bu dönem yaşanan kuraklıkla birlikte gübre, yem, elektrik, ziraî ilaç fiyatları ve sulama fiyatlarında de artışlar yaşanmış, maliyetlerin artmasına da neden olmuştur. Gerçekten son bir yılda, üretici maliyetlerinde değerli tesiri olan üre gübresi yüzde 88, DAP gübresi yüzde 108, besi yemi yüzde 44,1 süt yemi ise yüzde 48,3 oranında artmıştır. Yaşanan kuraklık ve girdi fiyatlarındaki çok yükselme üreticileri mağdur etmiştir.
Yaşanan bu süreç ülkemizin üretmeye ne kadar çok gereksinimi olduğunu açıkça göstermiştir. Üretim yapılmayan bir karış toprağımız kalmamalıdır. Bu kapsamda atıl durumda bekleyen 2 milyon hektar civarındaki yerlerde yaşanan sıkıntılar giderilerek acilen ziraî üretime kazandırılmalıdır. Son vakitlerde üreticiler daha yararlı ve kolay pazarlama imkanı bulabilecekleri niyetiyle taban topraklarda yetiştirilmesi uygun olmayan, daha fazla su tüketen, ekolojisinden uzak birtakım meyvelere yönelmeye başlamıştır. Üretici gelirlerini artırmaya yönelik arz açığımız olan tek yıllık bitkilere verilen dayanaklar artırılmalıdır.
Türkiye’de suyun yüzde 77’sini kullanan tarım kesiminde basınçlı sulama sistemine geçilmesi için verilen hibe takviyesi artırılmalı, 1-2 yıl içinde basınçlı sulama sistemine geçmeyen çiftçi kalmamalıdır. Yaşanan kuraklıktan ötürü pek çok üretici ziyan görmüştür. Üreticilerimizin Banka ve Tarım Kredi Kooperatiflerine olan borçlarının faizleri silinmeli, anapara uzun vadede yapılandırılmalı, BAĞ-KUR prim borçları devlet tarafından ödenmeli, elektrik ve sulama borçları silinmelidir. Ayrıyeten dekar başına üreticinin yaptığı maliyetler de dikkate alınarak dekara en az 200 lira kuraklık dayanağı verilmelidir. Pandemi periyodunda marketlerde fiyat artışı olan eser sayısının daha fazla olduğu görülmektedir. Tüketicilerimizin makul fiyatlardan eser alabilmesi için market fiyatları yakından takip edilmeli, kontroller artırılmalı, fahiş fiyat artışlarına müsaade edilmemelidir. Bu süreçte tüm bölümler sorumlu davranarak tüketicilerin besine uygun fiyatla erişmesine katkı sağlamalıdır.”
