Berna YILMAZ – Buğra BENLİOĞLU / İSTANBUL – Balkan kültürünün vazgeçilmezi olan şalvar, bilhassa kına gecelerinde giyilerek, Boşnak ve Arnavut bayanları tarafından yaşatılıyor. 1967 yılında ailesiyle birlikte Yugoslavya’dan Türkiye’ye göç eden moda dizayncısı Müesser Kurt da hem kültürü yansıtmak hem de geçimini sağlamak için, sipariş aldığı kıyafetleri dikerek adeta bir müzeyi andıran atölyesinde sergiliyor.
1967 yılında ailesiyle birlikte Yugoslavya’dan Türkiye’ye göç eden moda dizayncısı Müesser Kurt, İstanbul’un Pendik ilçesinde Boşnakların çoğunlukta yaşadığı bir mahallede yaşıyor. Kurt, 33 yıl evvel eline aldığı iğne, iplik ve özel kumaşlarla Boşnak kültürünü yansıtan kıyafetler dikmeye başladı.Sadece Boşnak kültürünü değil, Balkan bölgesinin tüm klâsik kıyafetlerini tanımaya ve tanıtmaya itina gösteren Kurt, daha sonra kapsamlı bir eğitim alıp, satmaya da başladı.
Günümüzde kültürünü yaşatan Arnavutların ve Boşnakların başta kına geceleri olmak üzere özel günlerinde giymek için sipariş ettiği kıyafetleri klâsik ve çağdaş dokunuşlarla diken Kurt, düzenlediği defilelerde podyumda yürüyen modellerin üzerindeki şalvarları da adeta bir müzeyi andıran atölyesinde sergiliyor.
BALKAN GELİNLERİ ŞALVARLARINI GİYECEKLERİ GÜNÜ BEKLİYOR
Geçmişten bugüne kadar gelen ‘şalvar’ kültürünün yaşatılması için itina gösterildiğini ve kendisinin de bu maksatla son 5 yıldır defileler ve stantlar düzenlediğini lisana getiren Kurt, pandemi kaidelerinde da şalvar siparişi verildiğini söyledi. Kurt, “Bu şalvarları bugün de giyenler var. Ayrıyeten çok fazla meraklısı ve alıcısı var. Türkiye’de yaşayan Boşnaklar, Balkan göçmenleri, tahminen memleketine karşı duyduğu hasret ya da bağlı oldukları kültürü yaşatmak için hala giyerler. Örneğin Boşnak gelinlerinin kınalarında, özel günlerinde giymek için sipariş ettikleri kıyafetleri diktik. Ama pandemi nedeniyle kına üzere tertipler yapılmadığı için şalvarların birçoğu giyilemedi. Bu yıl mayıs ayında, kıyafetlerini dikmiş olmama karşın, 6 gelin de şalvarlarını konutunda tutuyor. Fakat söylemeliyim ki; art planda pandemiden çok da etkilenmedik. Kültürlerine hala bağlı oldukları için kıyafetlerini diktiren birçok Balkan gelini var. Büyük bir coşkuyla giyecekleri günü bekliyorlar” dedi.
BÖLGENİN KIYAFETLERİNDE OSMANLI ESİNTİLERİNİ GÖRÜYORUZ
“Balkan kıyafetleri dediğimizde; boyutu büyük olan Boşnak şalvarı, bir tık daha küçük olan Arnavut şalvarı, ‘klobodan’ dediğimiz kısa ve ‘dolama’ dediğimiz uzun sert yelekleri ele alıyoruz. Genel olarak Balkan kıyafetlerine baktığımızda şalvarın yüklü olduğunu görüyoruz. Lakin tumayliya dediğimiz kıyafet günlük, biraz daha büyük ve ağır olan şalvar düğün ve kınada, etekler de her gün kullanılan kıyafetlerdir. Osmanlı’da da bu kıyafetlerin benzerilerini görüyoruz. Zira Bosna Hersek’in başşehri Saraybosna, kıyafet kültüründe Osmanlı’dan çok etkilenmiş.”
KINALARIN VAZGEÇİLMEZİ BOŞNAK ŞALVARI
Bölgenin öne çıkan kıyafetleri ile ilgili bilgi veren Kurt, kelamlarına Sancak bölgesinde giyilen şalvarı anlatarak başladı.
Kurt, “Sancak bölgesinde yaşayan Boşnakların kıyafeti daha klasiktir. Daha çok beyaz, pembe üzere renkler kullanılır. Yelek ve şalvar, Makedonya’da üreletilen led (buz) ismi verilen yüzde 50’si pamuk yüzde 50’si ipek olan bir kumaştan dikilir. Yelek yalnızca göğüs üstünde kalır. İnce örme, büzgülü gömlek giyilir. Gömleğin oyalarına ihtimamla çalışılır ve küçük olmalarına ihtimam gösterilir. Bunlara sert, firketeye işi denir. Belirtmeliyim ki, kullanılan kumaşın günümüzde ne yazık ki üretimi yoktur” diye konuştu.
Karadağ kıyafetlerindeki ayrıntılardan bahseden Kurt, “Karadağ kıyafetine baktığımızda ise kırmızının yüklü olduğunu görüyoruz. Karadağ’da daha çok ‘tumayliya’ dediğimiz etek giyilirdi. Yeleklerinin önü kapalı olur. Oyalarında ise, Boşnak gömleklerinin bilakis, daha iri çalışılır. Bu kıyafette de büzgülü gömlek tercih ediliyor” dedi.
400 yıldan fazla Osmanlı hakimiyetinde olan Bosna Hersek’in yemeğinden kıyafetine kadar birçok alanda Osmanlı izlerine rastlandığını belirten Kurt, “Sarabosna’da daha çok Osmanlı esintilerini görüyoruz. Kıyafet kültürü Osmanlı ile bağdaştırılmış. Yelekten çok, ‘kostinj’ dediğimiz ceketler kullanılır. Bu kıyafette de büzgülü kumaştan gömlek tercih edilir. Lakin gömleklerde çok fazla çiçek, el oyası üzere ayrıntılara yer verilmez. Daha çok dantel tercih edilir” diyerek hem o devirde hem de günümüzde dikilen gömleklerde göğüs dekoltesinden kaçınıldığını söyledi.
KUMAŞ VE PERSONELLİK FİYATI BELİRLİYOR
Herkesin bütçesine uygun kıyafetler bulabileceğini söyleyen Kurt, “Bu kıyafetlerin fiyatını personellik ve kumaş belirliyor. Bir gömlek makine işi, kumaşında daha çok polyester olan bir gömlek 250 lira iken gerçek örme büzgülü ve el işi oyalar ile işlenmiş bir gömleğin fiyatı bin lira olabiliyor. Örneğin şifondan hazırlanmış bir şalvar grubu, bin- bin 500 ortasında değişiyor. Şayet ipek kumaş tercih edilmişse, kasnak işi yapılmışsa, boncuk işlenmişse o vakit fiyatlar 7 bin liraya kadar çıkabiliyor” dedi.
