‘Aşı olmamak geçerli fesih nedeni oluşturur’

Nursima ÖZONUR- ANKARA Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Uşan, çalışanın sıhhat hakkının ferdî olduğunu ve bunun ‘özel alan’ manasına geldiğini; lakin patronun de çalışma hayatında hem personellerini hem de müşterilerini müdafaa yükümlülüğü olduğunu söyledi. Prof. Dr. Uşan, patronun aşı olmayan çalışanın tazminatını vererek iş akdini sonlandırabileceğini belirtti.
Anayasa Mahkemesi tarafından düzenlenen, ‘Mesleki Hayat Bağlamında Özel Hayata Saygı’ sempozyumun birinci oturumunda ‘Özel Hukuk İş İlişkileri’ kapsamında ‘Özel Hayata Saygı’ konusu ele alındı. Oturum Başkanı Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Uşan, Covid-19 pandemisi nedeniyle patronların çalışanlarına aşıyı zarurî tutmalarına ait konuştu. Prof. Dr. Uşan, emekçinin sıhhat hakkının ferdî olduğunu, bunun ‘özel alan’ manasına geldiğini belirtti. Uşan, “Dolayısıyla bu husus korunmaya muhtaçtır. Öteki taraftan patronun teşebbüs ve çalıştırma özgürlüğü var. Ve çalışma hayatı esnasında hem diğer emekçilerini hem de müşterilerini muhafaza yükümlülüğü var. Burada iki özgürlüğün ve iki hakkın çatıştığını, çarpıştığını söylemek yanlışsız olsa gerek diye düşünüyorum. Siz çalışacaksınız, çalışırken sıhhatiniz da korunacak” dedi.
‘GEÇERLİ FESİH NEDENİ OLUŞTURUR’
Prof. Dr. Uşan, bir fabrika ortamında sıkı ve yakın bir çalışma ilgisi kelam mevzusuysa, burada işverenin, çalışanını aşıya zorlamasını yerinde bulduğunu söz ederek, “Hukukumuzda iki çeşit fesih kelam konusu var. Bir tanesi haklı nedenle, oburu geçerli nedenle fesih. Bu tartışılabilir. Patron ‘ben iş sıhhati güvenliği önlemlerini almak zorundayım, hem personel olarak sizin sıhhatinize ait hem öbür personellerin sıhhatine ait önlem alacağım hem de müşterileri sıhhat açısından korumak zorundayım’ der. Siz tek kişi olarak dışarıdan bir hastalık getirip bunu bulaştırabilirsiniz. Bu durum doğrudan doğruya ‘haklı fesih’ sebebi demek çok yanlışsız olmayabilir; lakin ‘geçerli fesih’ nedeni oluşturur. Yani tazminatlarını ödeyip, işten çıkarma hakkını kullanabilir işveren” diye konuştu.
‘POZİSYONA BAKMAK LAZIM’
Ancak bu türlü durumda duruma bakmak gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Uşan, “Çok bu türlü afaki bir formda ‘aşı olmadınız kardeşim güle güle’ demek çok uygun değil. Konuma bakmak lazım. Çalışanın başka çalışanlarla, müşterilerle irtibatı var mı buna bakmak lazım. Zira öteki emekçiler hastalandıkları vakit emekçiler ve mahkeme, patrona iş sıhhati ve güvenliği açısından ne önlem aldığını sorabilir. Direkt doğruya çabucak ‘aşı olmadı’ diyerek çalışanı işten çıkarmak haklı olmayabilir. Somut olayın kaidelerine bakmak gerekir. Bu manada öbür personellerle temas var mı, iş yerindeki konumu değerlendirilmelidir. Bunun sonucunda personel aşı olmayı reddediyorsa tahminen tazminatı ödenerek işten çıkarmak menfaatler istikrarına daha uygundur” dedi.
‘EVE KAMERA KİŞİLİK HAKKININ İHLALİ’
Prof. Dr. Uşan, pandemi ile birlikte daha çok yaygın hale gelen meskenden çalışma ile patronların çalışanların özel alanına müdahale edemeyeceğini söyleyerek, şöyle konuştu:
“Bizim mevzuatta uzaktan çalışmaya ait bir düzenleme yapılmıştı. Buna ait bir yönetmelik çıkarılması bekleniyordu. Pandemi ile birlikte yakın tarihte bu türlü bir yönetmelik yürürlüğe girdi; lakin işin bu konuma geleceğini iş hukukçular olarak bizler de düşünmüyorduk. Çünkü konutta çalışıyorsunuz. Bunun emekçi açısından zahmetli tarafları var. Mesai mefhumu kalmadı. Patron ‘Bir mail gönderiyorum size gece, siz ona bakacaksınız, yapacaksınız’ diyor. Olağan iş yerinde çalıştığın vakit giriş çıkış saati, yemek saati belirlidir. Gönderilen işe kaç saat ayırmak gerekiyor, bunun bir tespiti şimdi yok. Öğle tatili, orta tatil var, bunun bir tespiti yok. Meskende çalıştığın vakit mesken yükümlülükleri var. Patronun iş yerinde kamera koymasına müsaade ediliyor. Lakin meskende nasıl yapılacak? Yapmaya kalkarsa ne olacak? Bunun çok kolay yapılabileceğini düşünmüyorum. Kişilik hakkının ihlali manasını taşır. Son periyotta bunun da çok yaygınlaşacağı anlaşılıyor. Patronun masraftan kurtulması için de bir yol oldu bu konuttan çalışma. Hal bu türlü olunca patronlar kontrol yetkisini bu türlü uzaktan kamera ile vesaire yapma konusunda yetkili değillerdir.”
‘EVİN ODALARI DENETLENEMEZ’
İşverenin konuttan mesaisini sürdüren çalışanı denetim etmek isteyebileceğini aktaran Prof. Dr. Uşan, “İşin açıkçası bu hususta boşluklar var ve yönetmelik buna tahlil getiremedi. İleri periyotlarda çok sık problem yaşayacağımızı düşünüyorum. Hareket noktası olarak dürüstlük kuralı almak lazım. Yani patron onu ne için denetleyecek? Çalışanın masadan kalkmaması için mi yoksa çalışmasını mı denetleyecek? Denetleme uzaktan çalışmalarda verilen işlerin o mesai müddeti içerisinde yapılması kadar olması lazım. Bunun denetlenmesi mümkün; lakin meskenin odalarına girip bilgisayar ortamı ve gibisi çok da kolay denetlenemez. Mesai mühleti içerisinde işe odaklanmak lazım. Müddete ya da fiziki yere değil. Biz de uzaktan ders verebiliyoruz. Bu dersi yayladan, araçtan verebiliriz. Buna mani bir şey yok. Fakat ben pürüz olmak zorunda değilim. Skype ya da taşınabilir telefonu açarım. Burada hareket noktasını işin yapılıp yapılmadığına çevirmek lazım” diye konuştu.