Araba lastikleri çevreyi zehirliyor

ÇUKUROVA Üniversitesi (ÇÜ) Su Eserleri Fakültesi Su Eserleri Temel Bilimleri Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sedat Gündoğdu’nun yaptığı araştırmada, kıyı kumu, su ve topraktan alınan örneklerde araç lastiklerinden kopan mikroplastiklere rastladıklarını söyledi. Etraf ve insan sıhhatini tehdit eden petrol türevli mikropartiküllerin, sürtünme yahut aşınmayla birlikte koparak yol kenarına savrulduğunu belirten Doç. Dr. Gündoğdu, bunların daha sonra yağmur suyu ile ırmaklara, buradan deniz ortamına, oradaki canlılara hatta sofralardaki tuza kadar ulaştığını kaydetti.
Dünya genelinde birçok bölümde kullanılan plastiklerin parçalanması ile oluşan, boyutları 5 milimetreden küçük olabilen mikroplastiklerin yarattığı kirlilik, etraf ve insan sıhhatini tehdit ediyor. Bu kirliliğin ekseriyetle evsel kullanımlardan kaynaklandığı düşünülürken yapılan bilimsel araştırmalar sırasında bunun araç lastiklerinden de aşınma ve sürtünme yoluyla tabiata karıştığı tespit edildi. Mikroplastikler üzerine çeşitli çalışmalar yürüten ÇÜ Su Eserleri Fakültesi Su Eserleri Temel Bilimleri Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sedat Gündoğdu, aldığı kıyı kumu, su ve toprak örneklerinde lastiklerden çıkan mikroplastiklere çok fazla rastlamaya başladıklarını belirtti. Bu mikro partiküllerin petrol türevli olduğundan kompleks kimyasallar içerdiğine dikkati çeken Doç. Dr. Sedat Gündoğdu, oluşan kirliliğin yağmur suyu ile ırmaklara buradan deniz ortamına, oradaki canlılara ve hatta sofralardaki tuza kadar ulaştığını söyledi.
BİNLERCE MİKROPARTİKÜL YAYIYORLAR
Konuyla ilgili yapılan bilimsel çalışmaları aktaran Doç. Dr. Gündoğdu, “Dünya çapında yapılan araştırmalarda gerek hafif ticari araçlar olsun, gerekse ağır vasıtalar olsun, önemli manada mikroplastiği, lastiklerinin aşınması sonucu bulundukları etrafa, geçtikleri ortama bıraktıklarını fark ettik. Yapılan bilimsel çalışmalar göstermektedir ki günlük 35 ile 50 bin ortası araç geçen yollarda günlük ortalama 20 miligram ölçüsünde mikroplastik araç lastiklerinden kopmaktadır. Bunu adet olarak düşündüğümüzde mikro boyuttaki partiküllerin sayısının binlerce olduğunu söyleyebiliriz. Otoban üzere ağır vasıtaların olduğu yollarda bu ölçü 10 kat artabiliyor” diye konuştu. 
CANLILAR İÇİN FİZYOLOJİK VE BİYOLOJİK ZARAR 
Yol kenarlarında araçlardan kopan mikroplastik partiküllerin birinci olarak yağmur suyuyla ırmaklara, buradan da denizlere taşındığının altını çizen Doç. Dr. Sedat Gündoğdu, “Bu plastik partiküllerin yağmur suyu ile ırmağa, ırmaktaki canlılara, ırmak aracılığı ile denizlere, denizdeki canlılara, hatta sofra tuzuna ve midyelere kadar ulaştığı birçok ülkede yapılan çalışmalarda rapor edilmiş. Besin zinciri katman katmandır. En son beşere kadar geliyor. Bilhassa Çin’de yapılan çalışmalarda otoban kenarına yakın sucul eko sistemlerde yaşayan canlıların bünyesinden bu plastik partiküllerin çıktığı ortaya konulmuş” dedi.
PETROL TÜREVLİ KOMPLEKS KİMYASALLAR İÇERİYOR
Doğaya salınan lastik partiküllerinin yok olmadığına dikkati çeken Doç. Dr. Gündoğdu, şöyle konuştu:
“Bunlar sonsuza kadar hem toprakta hem ırmakta kalıyorlar. Bu plastik partiküller petrol türevlidir. İçerisinde çok kompleks kimyasallar mevcut ve bunlar birçok manada çeşitli canlılara ziyan veriyor. Tam olarak nasıl ziyan verdiğine yönelik ayrıntılı araştırmalar yapmak gerekiyor. Zira bu şimdi yeni fark edilmiş bir sorun. Hem kimyasal hem fizikî manada tehdit oluşturabiliyor. Büyük kamyonların lastiklerinin kaplama olması nedeniyle seyir esnasında parçalanabildiğini görüyoruz. Bu tıpkı vakitte güvenlik riski de oluşturuyor. Bunun yanında parçalanma esnasında binlerce mikroplastik soluduğumuz havaya karışıyor. Sucul ortamlara ulaşıyor. Böylece canlıları tehdit ediyor.”
‘LASTİK VE OTOMOBİL ÜRETİCİLERİ ÖZEL TEDBİR ALMALI’
Bu sorunun engellenmesi için ya da plastiklerin araç lastiğinden koptuğu anda yakalanması ile ilgili İngiltere’de deneme kademesinde bir çalışma olduğu bilgisini veren Gündoğdu, üreticilerin bu probleme eğilerek özel tedbir almalarını istedi. Gündoğdu, “Bu kopan partiküllerin biriken yağmur suyuyla birlikte tatlı su ya da denizel ortama geçmeden otoban kenarlarına süzgeç misyonu görecek çeşitli kapanlar yerleştirilebilir. Şayet otoban sucul ekosistemlerin yanından geçiyorsa yol kenarlarına file gibisi bariyerler konulabilir. Böylece kopan lastik partiküllerinin otobanın dışına taşması engellenebilir” tabirlerini kullandı.