Erzurum dağlarında 8 bin yıllık kaya fotoğrafları

ERZURUM’un Tortum ilçesi dağlarında aşı boyası ile çizilmiş 8 bin yıllık kaya fotoğraflarına rastlandı. Erzurum Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Eskiçağ Tarihi Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yavuz Günaşdı, bulunun fotoğrafların Erzurum’un bilinen 7 bin yıllık tarihini değiştirecek özelliklere sahip olduğunu ve tahrip edilmemesi için yerinin kapalı tutulduğunu söyledi.
Tortum ilçesinde aşı boyalı kaya fotoğraflarını araştıran Oğuzhan Türk tarafından tespit edilen alanda Doç. Dr. Yavuz Günaşdı, Erzurum Müze Müdürü Hüsnü Genç ve Dr. Ahmet Cuneydi Has bilimsel çalışmalar yürüttü. Doç. Dr. Günaşdı, Kuzeydoğu Anadolu’da aşı boyası ile yapılmış birinci örnek olduğunun altını çizdi.
20 yılı aşkın müddettir Prof. Dr. Alpaslan Ceylan başkanlığında bölgede yüzey araştırmaları yürüttüklerini söz eden Doç. Dr. Günaştı, bu araştırmalarda Erzurum başta olmak üzere Kars, Ardahan ve Erzincan bölgelerinde kaya fotoğraflarına rastladıklarını belirtti. Lakin bu panoyu özellikli kılan durumun aşı boyası kullanılarak yapılması olduğunu belirten Doç. Dr. Günaşdı, “Doğu Anadolu Bölgesi’nde karşılaştırma yapabileceğimiz merkezlerden Malatya Arslantepe ve Van bölgesindeki figür ve teknik açıdan bunlar Tortum ilçesindekilerden farklı. Anadolu’da yeniden Mersin’de aşı boyası ile yapılmış tasvirler var lakin bizim tespit etmiş olduğumuz fotoğrafların yöreye has olduğunu söyleyebiliriz. Takım olarak daha evvel de tespit etmiş olduğumuz kaya fotoğrafları üzere bunlar da Orta Asya’dan Anadolu’ya gelen ögeler. Orta Asya’da bu tip kaya fotoğrafları Paleolitik periyottan başlayarak Neolitik, Kalkolitik ve Tunç çağları boyunca devam ettiğini ve en hoş örneklerine Moğolistan, Doğu Pamirler, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Ermenistan, Azerbaycan ve İran’da rastlanmaktadır. Bilhassa Kaşkaderya bölgesindeki Sypantaş (Sapantaş) ve Ermenistan’daki Geghama kaya fotoğraflarının bu noktada epey önemli” diye konuştu.
Tortum’da keşfedilen kaya panosunda 2 erkek, 2 dişi ve 2 de yavru olmak üzere toplam 6 geyik motifi yer aldığını kelamlarına ekleyen Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Eskiçağ Tarihi Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yavuz Günaşdı, şunları söyledi:
“Geyik tasvirleri Orta Asya’dan başlayıp Anadolu’ya kadar gelen bir gelenektir. Moğolistan’da bulunan geyikli taşlar bu geleneğin en hoş örnekleridir. Ayrıyeten Altaylar’da Karakum Vadisi’nde bulunan geyik tasvirleri kıymetlidir. Tekrar Pazırık kurganlarında keşfedilen halı üzerinde de geyik motifleri yer almaktadır. Doğu Anadolu’daki bulunan pek çok yerde de geyik tasvirleri yer almaktadır. Kars Kağızman’da keşfedilen Yazılıkaya ve Geyiklitepe kaya fotoğraflarında çok sayıda geyik figürleri bulunmaktadır. Tortum kaya fotoğraflarının ne vakit yapıldığına dair yaptığımız birinci incelemelerde Geç Neolitik yahut Kalkolitik Çağ’ın erken periyoduna ilişkin olma ihtimalinin yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Lakin dönemsel tespit konusunda çalışmalarımız devam etmektedir. Bilimsel çalışmalara çabucak başlamış bulunmaktayız. Tortum aşı boyalı kaya fotoğrafları Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu tarihine çok değerli katkılar sağlayacaktır. Bu tespitle aşı boyalı kaya resmi Kuzeydoğu Anadolu’da birinci kez keşfedilmiş oldu. Bu da Erzurum’un bilinen 7 bin yıllık tarihini değiştirecek özelliklere sahip.”
Tarihe ışık tutacak kaya fotoğraflarını bulan Oğuzhan Türk ise, “Aşı boyası ile yapılan bu kaya fotoğrafları Kuzeydoğu Anadolu’da birinci olması açısından ve erken periyot Türk izleri açısından çok değerli. Kaya fotoğrafları Erzurum tarihini değiştirir nitelikte olması açısından kıymetli. Erzurum kültür envanterine böylesine değerli bir buluntuyu kazandırdığımız için memnunuz. Definecilerin bugüne kadar uğramadığı seçkin yerlerden biri olan bu bölgeyi kapalı tutacağız” dedi.