Gül KABA-İSTANBUL, – İklim Değişikliği Tarladan Sofraya Zeytin ve Zeytinyağı panelinde konuşan uzmanlar, iklim değişikliğiyle zeytindeki üretimin düştüğüne, geç olgunlaşmaya bağlı ise hasadın geciktiğine dikkat çekti. Kuraklık, çok yağış ve don ile de buruşukluk, zeytin sineği yaygınlaştı ve kalite olumsuz etkilendi. İklim değişikliğine nazaran ivedilikle ulusal arazi kullanım planlamasının yapılması gerektiğini belirten Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, “2100 yılında en çok zeytin yetiştiren Ege ve Akdeniz’de yağışların yüzde 50 azalması öngörülüyor. İklim değişikliği afetleri artırıp, zeytin ağaçlarına ziyan veriyor. Ağaçları sararıp, yanıyor” dedi.
Türkiye Besin ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) Zoom üzerinden ‘İklim Değişikliği – Tarladan Sofraya Zeytin ve Zeytinyağı’ isimli bir panel düzenledi. Ankara Üniversitesi Besin Mühendisliği’nden Prof. Dr. Aziz Tekin’in moderatör olduğu panele konuşmacı olarak Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği (BYSD) İdare Şurası Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil, İstanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, İzmir Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürü Dr. Ünal Kaya ve tıpkı enstitünün Besin Teknoloji Bölümü’nden Dr. Didar Sevim katıldı.
Daldan kıymetli paydaşları bir ortaya getiren panelde uzmanlar, iklim değişikliğinin zeytinin rekoltesini, kalitesini ve saflığını olumsuz etkilediğine dikkat çekerek atılması gereken adımlara yönelik bilgi verdi.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ZEYTİNCİLİĞİ BİREBİR ETKİLİYOR
İklim değişikliğinin farkında olup ona ahenk sağlamak gerektiğine dikkat çeken Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, “İklim değişikliği zeytinciliği, tarımı birebir etkiliyor. İklim değişkendir, sıcak hava dalgaları erken gelip, uzun müddet kalıyor. İklim değişikliğiyle kuraklık daha da artıyor. Bu devirde vakitsiz donlar yaşanıyor. Çok yağışlar oluyor ve zeytin sineği artıyor. Bu türlü olunca zeytinde kalite düşüyor” diye konuştu.
İNSAN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİ BİN KAT HIZLANDIRDI
Dünyayı en tehlikeli canlı olan beşerinin ele geçirdiğini ve dünyanın ateşinin yükseldiğini anlatan Prof. Dr. Kadıoğlu, “İklim dünya var olduğundan beri değişiyordu. Ancak son 20 yılda hızlandı. Isınma, geçmişle karşılaştırıldığında çok büyük. Çok ani iklim değişikliğiyle karşı karşıyayız ve ekonomik sistem buna ayak uyduramıyor. Buna neden olan insandır. İnsan, iklim değişikliğini bin kat hızlandırdı. Bu da ekolojik sistemde yıkım yaratıyor” tabirlerini kullandı.
AKDENİZ ÇANAĞI KURAKLAŞIYOR
İklim değişikliğiyle İç Ege’de 4 ile 7 derece sıcaklığın artacağının öngörüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Kadıoğlu, “Bu nedenle böcekleri, sinekleri daha fazla göreceğiz. Besin zehirlenmeleri ve ishaller artacak. İklim değişikliğine uygun arazi planlaması yapmıyoruz. Önümüzü görmemiz lazım. Deniz su düzeyleri yükseliyor. Türkiye’de kıyılarda zeytincilik yaygın olarak yapılıyor. Gelecekte sıcaklık 4 derece artarsa Türkiye’deki kıyıların bir kısmı su altında kalacak. Yalnızca ısınmıyoruz iklimin bütün parametreleri değişiyor” dedi.
TÜRKİYE SU YOKSULU OLMAYA ADAY
“Türkiye su gerilimi olan bir ülke” diyen Prof. Dr. Kadıoğlu, “2030 yılında su külfeti 2050 yılında ise su yoksulu olmaya adayız. Biz riski dikkate almıyoruz, ortalamalarla hareket ediyoruz. 2100 yılında en çok zeytin yetiştiren Ege ve Akdeniz’de yağışların yüzde 50 azalması öngörülüyor. Artık kışlar kurak geçecek. İklim değişikliği afetleri artırıyor, zeytin ağaçlarına büyük kahır yaratıyor. Ağaçlar sararıyor, yanıyor” diye konuştu.
YAĞMUR SUYU HASADI KAİDE
Her yere ağaç dikerek zeytinciliğin yapılamayacağına dikkat çeken Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, “Zeytin ağaçlarına uygun alanlar belirlenip, hareket etmek lazım. Böcekler, sinekler artıyor. Isınmayla böcekler, polenler, ziyanlı haşereler dağlara hakikat yayılıyor. Suyu en çok tarımda kullanıyoruz. Su ayak izi kıymetli bir kavram. 1 kilogram zeytinde 4 bin 400 litre su var. Yağmur suyu hasadı yapmalıyız. Suyu yavaşlatıp, yaydırıp, yedirmeliyiz. Suyu biriktirmeliyiz. Binalarda, yollarda, kaldırımda su hasadı şart” sözlerini kullandı.
BÜYÜKHELVACIGİL: TAKLİT VE TAĞŞİŞLE İLGİLİ SORUN YAŞIYORUZ
Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği (BYSD) İdare Heyeti Önderi Tahir Büyükhelvacıgil ise Türkiye’nin bulunduğu coğrafyanın kıymetine değinerek, “Bu ülke bizim, hoş bir coğrafyadayız. Her alanda sorun olacaktır ancak önemli olan âlâ çözebilmektir. Ortak aklı oluşturmak son derece kıymetlidir. Bulunduğum yağ sanayicileri bölümü pazarın yüzde 90’ına hitap ediyor. Yüksek katma kıymetli, birbirinden kıymetli firmaların olduğu bir dal. Tüketicilerimiz de bu markaları tercih ediyor. Lakin bir yandan da baktığımız vakit taklit ve tağşişle ilgili sorun yaşıyoruz. Tek başına devletimizden de bir şey bekleyemeyiz. Birbirimizi denetim etmek noktasında güzel olmalıyız. Zira birimizin sıhhati hepimizin sıhhatidir. O süreçleri çok güzel yönetmeliyiz” dedi.
ZEYTİNYAĞINDA ETİL ESTER SIKINTISI
En büyük sorunun planlama olduğunu belirten Büyükhelvacıgil, “Ölçtüğünüzü yönetebilir ve bilgiye sahip olursanız geleceğe daha çok taraf verebilirsiniz. Bilgi son derece değerlidir. Zeytinde de düzgün planlama yapıyor olmalıyız. Zeytinyağına baktığımız vakit bazen üzücü durumlarla karşılaşıyoruz. Benim bulunduğum bölümün değerli temsilcileriyle o denli günler yaşadık ki beşerler kendilerini ispat etmek durumunda kaldı, hiçbir kabahatleri yokken kendilerini savunmaya çalıştı. Bu, yağ asiti etil ester problemiydi. 2020 Şubat ayında Besin Kodeksi’nde etil esterlere bakılmayacak diye bir karar alındı. Bu bahiste en yetkili kişi tek başına etil esterlerin ifşaya kâfi olmadığını söyledi. Fakat buna karşın bir anda ne olduysa etil esterlere bakılması gündeme geldi. Bir marka kolay oluşmuyor. Gerçek yönetilmeye çalışılıyor ve uzun yıllar alıyor. Kolay şeylerle endüstrici mağdur edilmemeli diye düşünüyorum. Zira gerisinde çok büyük bir emek var” diye konuştu.
“ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI HEPİMİZİN SORUMLULUĞUDUR”
Devletin de takviyesiyle 5 yıllık düzgün bir planlamayla 50 yılın kurtarılabileceğini aktaran Büyükhelvacıgil, “Bu süreci yönetebiliriz. Böylelikle ülkemize inanılmaz katkı sağlayabiliriz. Zira hammaddesi bizde, yetiştiriciliğin son derece yeterli yönetildiği, ağacın sevgiyle bakıldığı rahmet olacaktır. Zincirinin bütün halkalarını uygun yönetirsek ülkemize çok büyük katma paha sağlayabiliriz. 2018 yılında 275 milyon ton zeytinyağı üretimi varken geçen yıl 170 milyon ton civarında kaldık. Bu da bize sürdürülebilir bir yapıya ulaşamadığımızı gösteriyor. Ağaçtan başlayan süreç üretim, hasat, eserin markalaşma tarafında birbirimizi âlâ korumalıyız. Sıkıntılar olmaya devam edecektir. Fakat bundan sonrası için hakikat planlamayı, öngörüyü, sürdürülebilirliği sağlayacak birlikteliği oluşturmaktır. Teşebbüsçü gücümüz var, ülkemiz çok hoş, zeytin ve zeytinyağı hepimizin sorumluluğudur. Dünyaya çok daha hoş sunmalıyız” dedi.
DR. KAYA: TÜRKİYE’DE 100 ÇEŞİT ZEYTİN VAR
İzmir Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürü Dr. Ünal Kaya da zeytinde gen kaynaklarını toplayıp, koruma edip, gelecek jenerasyonlara aktarmayı temel hedef edindiklerini söyledi. Dr. Kaya, “Türkiye’deki zeytin ağaçlarının çeşitleri toplanıyor, şu anda çeşit sayımız 100 oldu. Kuraklığa, hastalığa sağlam zeytin çeşitlerimiz de bulunuyor. Dayanıklılık üzerine projeler yapıyoruz. Kuraklığa sağlam gen var mı ona bakıyoruz. Tekrar tıpkı biçimde ısıya, soğuğa sağlam zeytin çeşidi arıyoruz. İleride iklimden kaynaklı bir sorun olduğunda bu genleri kullanma talihimiz olur diye düşünüyoruz. Türkiye’de zeytin ağacı sayısı 200 milyona çıktı. Manisa, Eskişehir üzere zeytin yetişmeyecek yerlerde zeytincilik yapılıyor. Eser verimliliğinde iklime bağlı değişiklikler olabiliyor. Ancak her cürmü iklim değişikliğine atmak hakikat olmaz. Kişinin bakımı, hasadı, saklama şartları da kaliteyi etkiliyor” sözlerini kullandı.
Uzun vadeli düşünüp, tedbir almak gerektiğini belirten Dr. Kaya, “Ani iklim değişiklikleri ağacın çiçeğini dökebiliyor, zeytin sineğini arıtıyor. Burada kültürel uygulamalara dikkat etmeliyiz. Gerçek hasat, sıkım, depolama birbiriyle kontaklı, bunlar aksadığında kasvet yaşanıyor. Çağdaş zeytinciliği öğrenmeliyiz. İklim değişikliğiyle gayret kural, bu tarafta çalışmalarımız devam ediyor. Kesimde olan herkesin birbirine takviye olması lazım” diye konuştu.
DR. SEVİM: İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ZEYTİNİN KALİTESİNİ, İÇERİĞİNİ VE RAF ÖMRÜNÜ DEĞİŞTİRİYOR
Dünyanın karşı karşıya olduğu en büyük sorunun iklim değişikliği olduğunu söyleyen İzmir Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Besin Teknoloji Bölümü’nden Dr. Didar Sevim ise “Zeytinin kalitesini, içeriğini ve raf ömrünü değiştiriyor. Zeytinin yüzde 90’ından fazlası Akdeniz’de yetişiyor. Kuraklık problemini çözülmeliyiz. Biz merkezde kalite, saflık ve antioksidan özelliklerine nazaran tahliller yapıyoruz. Zeytinin kalitesini coğrafik, iklim şartları, toprak, zeytinin çeşidi, tesisi etkiliyor” sözlerini kullandı.
Kuraklık, don ve çok yağışa bağlı olarak hastalıkların artığını, ziyanlı canlıların ortaya çıktığını ve kalite kayıplarının oluştuğunu belirten Dr. Sevim, “Meyvenin birinci gelişimi sırasında su çok kıymetlidir. Su gerilimi olursa meyvenin tavrı ve verimliliği olumsuz etkilenir. Meyvelerde buruşukluk oluşur. Daha erken yahut süratli olgunlaşmaya tesir eder. Hasat öncesinde kayıplara neden olur. Zeytinyağının kalitesini etkiler” dedi.
