Put Mağaraları’nın duvarlarındaki figürler inceleniyor

Gülay KUYUCU- Orhan AŞAN/ VAN, – VAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi’ndeki (YYÜ) bilim insanları, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün müsaadesiyle Gürpınar ilçesinde arkeolojik yüzey araştırmasına başladı. Çalışmalara birinci olarak Gürpınar ilçesine bağlı Yedisalkım köyü yakınlarında bulunan ve duvarlarındaki figürler ile dikkati çeken Put Mağaraları’nda başlayan grup, incelemelerde bulundu.
YYÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısım Başkanı Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu başkanlığındaki arkeolog ve antropologlardan oluşan 10 kişilik grup ile Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün müsaadesiyle Gürpınar ilçesinde arkeolojik yüzey araştırmasına başladı. Çalışmalar, Gürpınar ilçesine 56 kilometre uzaklıkta bulunan Yedisalkım Mahallesi’nden başlandı. Yüksek noktalarda bulunan mağaralara güçlü bir seyahatin akabinde ulaşan gruplar, Başet Kanyonu’nda yer alan Put Mağaraları duvarlarındaki figürleri inceledi. Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu, mahallenin eski çağlardan beri süregelen insanoğlunun geçmişine ışık tutacak ve tanıklık etmiş mağaraların bulunduğunu söyledi.
Bölgedeki 2 mağaranın giriş kısmındaki kayalar üzerine kırmızı aşı boyasıyla çizilmiş çeşitli insan ve hayvan figürleri bulunduğunu fotoğraflarda stilize edilmiş insan ve hayvan figürü, avda uygulanan tuzak figürü, güneş sembolü, tanrıça figürlerinin yer aldığını belirten Prof. Dr. Çavuşoğlu, “Buradaki kaya fotoğraflarının tarihlendirilmesi çoklukla boyalı figürler üzerinden yapılarak erken devirlere yani mezolitik ve neolik periyotlara tarihlendirilmiştir. Lakin mağara içinde ve etrafında yapmış olduğumuz yüzey araştırmasında seramik kalıntıları tespit ettik. Bu kanyonun içinde irili ufaklı olmak üzere 10’nun üzerinde mağara bulunmaktadır. Kaya fotoğraflı mağaraların çabucak yakında 5 nolu olarak isimlendirdiğimiz mağaranın içinde kültür katmanlarının olduğunu tespit ettik” dedi. 
Bölgede kaçak kazılarında yapıldığına dikkat çeken Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu, şöyle konuştu: “Bu mağaranın içinde kaçak kazılarla çukurlardan yüzeye çıkartılmış erken tunç ve demir çağlarına ilişkin seramik kalıntıları gözlemlendi. Hem ‘Kızların Mağarası’ olarak isimlendirilen kısmın alt kısımlarında ele geçen seramik modülleri hem de 5 nolu diye isimlendirdiğimiz mağara içinde ele geçen seramik kalıntıları, buradaki ömrün tunç çağlarından itibaren kullanıldığını göstermiştir. Bu mağaraları kullanan topluluklar muhtemelen göçebe hayvancılık yapmış olmalıydı. Boya fotoğrafları olarak bezenen mağalar ise daha çok dinî merasimlerin yapıldığı alanlar olarak kullanılmış üzere. Zira herkesin rahatça çıkabileceği bir yer değil. Araştırmalarımız devam ediyor. Lakin şimdilik elde edilen arkeolojik datalar, mağaralarda insan ömrünün erken tunç çağdan önceye gitmemektedir. Münasebetiyle günümüzden yaklaşık 5 bin yıl öncesi kullanılmış olduğunu göstermektedir. Ayrıyeten gecen yıl keşfedilen Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde Alihger Dağı’ndaki mağarada bulunan kaya fotoğraflarıyla Yedisalkım (Put) köyündeki kaya fotoğrafları benzerlik gösteriyor”
Yazının oluşması ve icadından evvelki çağlarda insanların çoklukla kayalar üstüne ve mağaralara çeşitli usullerle işledikleri fotoğraflarla, birbirleri ile bağlantı kurduklarını belirten Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu, bunlarında bir bakıma insanlığın birinci görsel izleri olarak kabul edildiğini söyledi. Bunların bilhassa Doğu Anadolu bölgesinde ağır olduğunu anlatan Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu, “Kaya fotoğrafları Erzurum, Kars, Ağrı, Hakkâri ve Van bölgesinde ağırlaşmaktadır. Bunların içerisinde kaya resmi acısından bilhassa Van-Hakkari sonları içinde kalan Tirşin yaylası yoğunluk arz etmektedir. Ayrıyeten Yedisalkım (Put) Mahallesi’nde Kaya fotoğrafları özel bir yeri bulunmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki kıymetli arkeolojik data olarak kaya fotoğrafları tipolojik, teknik, stilistik ve sembolizm acısından tekrar ele alınmasına gereksinim vardır. Mağaralarda bulunan kaya fotoğrafları arkeolojik kalıntılar ile birlikte tekrar kıymetlendirilmesi bu yüzey araştırmasıyla anlaşılmıştır” diye konuştu.