Zerzevan Kalesi’ndeki Mithras Tapınağı’na ilişkili yapılar bulundu

DİYARBAKIR’ın Çınar ilçesinde, UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’ndeki Roma İmparatorluğu’nun doğudaki son garnizonu olan Zervevan Kalesi’ndeki Mithras Tapınağı’nda ilişkili yapılar keşfedildi. Hafriyat Heyeti Önderi Doç. Dr. Aytaç Coşkun, “Kutsal alana girişten evvel birçok yapının, kutsal alandaki merasimlerin düzenlendiği yerle kontaklı olduğunu gördük ve bu alanda çalışmalarımızı ağırlaştırdık. Tapınakta ayinler yapılırken gerek koridorlardan gerekse farklı yapılardan giriş yapılıyor. Bu nedenle bunun bu gizem dini ile ilgili olduğunu düşünüyoruz” dedi.
Çınar ilçesi yakınlarında Diyarbakır- Mardin karayolundaki UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’nde yer alan Zerzevan Kalesi’nde Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dicle Üniversitesi iş birliği ile 2014 yılında başlatılan hafriyat çalışmaları devam ediyor. Gerçekleştirilen hafriyat çalışmalarıyla yeni buluntular ve yapılar keşfediliyor. 
ROMA İMPARATORLUĞU’NUN DOĞU HUDUDUNDAKİ BİRİNCİ TAPINAĞI 
Tarihi milattan evvel Asurlular devrine kadar uzanan Roma İmparatorluğu’nun doğudaki son garnizonu olan, yer altı ve yer üstü kenti bulunan kale, 639 yılında İslam ordularının fethine kadar kesintisiz olarak kullanıldı. Günümüze yapılan hafriyatlarda Roma İmparatorluğu’nun doğu hududundaki birinci tapınağı olan ve merasimlerin kapalı yapıldığı gizemli Mithras Tapınağı da ortaya çıkarıldı. 1200 metre uzunluğunda surlarla çevrelenmiş askeri yerleşimde, kamu yapılarının bulunduğu güney alanda, gözetleme ve savunma kulesi, kilise, idare binası, cephanelik, kaya sunağı üzere mimari kalıntılar da yer alıyor. Kuzeyinde ise cadde ve sokaklar ile konutların bulunduğu alanda tıpkı vakitte su sarnıçları, yer altı kilisesi, yer altı sığınağı ve dünyanın en yeterli korunmuş Mithras Tapınağı bulunuyor. Surların dışında ise yerleşime su sağlayan kanallar, sunu çanakları ve taş ocakları, nekropol alanında ise kaya mezarları ve tonozlu mezarlar dikkati çekiyor. 
‘MİTHRAS İLE İLGİLİ YENİ YAPILAR BULDUK’
Yerli ve yabancı turistlerin ağır ilgi gösterdiği Mithras Tapınağı’nın etrafında yapılan hafriyatlarda farklı yapılardan tapınağa giriş yapıldığı ortaya çıktı. Hafriyat Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, “Buranın bu kadar ilgi çekmesinin, bu kadar merak uyandırmasının nedeni Roma’nın gizem dini Mithras var. Bütün ayinleri yer altı tapınaklarında ve büyük saklılık içinde yapılıyor. Zerzevan Kalesi de dünyada en güzel korunmuş Mithras tapınaklarından birisine sahip. Biz bu yılki çalışmalarda Mithras ile irtibatlı yeni yapılar bulduk ve aslında kutsal alana girişten evvel birçok yapının, kutsal alandaki merasimlerin düzenlendiği yerle ilişkili olduğunu gördük ve bu alanda çalışmalarımızı ağırlaştırdık. Yerlerin Mithras ile ilişkisine bakarsak 1700-1800 yıllık yerler bunlar. Tapınakta ayinler yapılırken gerek koridorlardan gerekse farklı yapılardan giriş yapılıyor. Bu nedenle bunun bu gizem dini ile ilgili olduğunu düşünüyoruz ve hafriyatları da bu nedenle Mithras Tapınağı ile temaslı yapılarda sürdürüyoruz. Doğal farklı alanlarda çalışmalar yapılıyor fakat şu an tartımızı biraz daha bu Mithras Tapınağı’na bu Roma’nın gizem dinini içinde barınan Mithras’ın batısındaki ve burayla ilişkili yeni bulunan yapılarda sürdürüyoruz. Mithras ile irtibatlı koridorlar ortaya çıkarmıştık. Artık koridorlarla birlikte baktığımız vakit tapınağa geçişi sağlayan yapılar var. Bunlar üstü kapalı ve dışarıdan tapınağın da görünmediği, tapınağı da kapatan yapılar. Yapı kompleksi olduğunu söyleyebiliriz” dedi.
‘ÇALIŞMALARI BU YILIN SONUNDA TAMAMLAMAYI DÜŞÜNÜYORUZ’
Törenlerin bir kısmının bu yapılarda gerçekleştirildiğini düşündüklerini söyleyen Doç. Dr. Aytaç Coşkun, bu alanda yürütülen çalışmaları yıl sonunda tamamlamayı hedeflediklerini aktardı. Doç. Dr. Coşkun, “Ana ibadet edilen yere direkt giriş yapılmıyor ve muhtemelen bunlar Mithras’ın ritüelleriyle ilgili olmalı ve yeni bulunan yapılar da çok odalı yapılar. Merasimlerin bir kısmının buralarda yapıldığını düşünüyoruz. Buradan belirli merasimi gerçekleştirdikten sonra asıl merasimin yapıldığı Mithras’a yani tapınağın içine giriş yapılıyor. Mithras Tapınağı ile bu yapılar ortasındaki yapıyı tam manasıyla söyleyebilmek için kazıların tamamlanması gerekiyor. Mithras ayininde birçok basamaklar ve farklı merasimler var. Bir gizem dini olduğu için çok fazla dışarıya açıklanmıyor. Bu nedenle biz Mithras ile ilgili bilgileri daha çok arkeolojik bulgular ve söylencelere nazaran söyleyebiliriz. Buradaki çalışmalarla tapınağın içinde hangi merasimler düzenleniyor ona bakacağız. Tapınağın içindeki merasimleri biliyoruz, zira çalışmayı tamamladık. Hem kompleks yapılar var tapınakla kontaklı hem de farklı koridorlar var. Bu da tahminen tapınaktaki derecelere nazaran kademeli olarak bu koridorlar ve bu büyük kompleks yapılar kullanılmış olmalı. Bilhassa Mithras’ın batısındaki çalışmaları bu yılın sonunda tamamlamayı düşünüyoruz. Tapınağın çabucak yanında sığınak yapısı var. Aslında yeraltına devasa yapı inşa etmişler. Bu sığınak yapısı 5 havalandırmalı, döner merdivenli, yeraltına inşa edilmiş çok büyük bir galeri. 400 kişinin barınabileceği bir yapı. Lakin biz bu yapının da Mithras Tapınağı’na yakın olması ve bu yeni ortaya çıkardığımız kompleks yapılarla bir ortada olması sebebiyle orada da yeniden Mithras ile ilgili ayinlerin düzenlendiğini düşünüyoruz” diye konuştu.