Bu mahallede herkes lakabıyla anılıyor

Fatih Emrah ERDOĞAN-Necip KARATUNA/SINDIRGI (Balıkesir), – BALIKESİR’in Sındırgı ilçesine bağlı kırsal Pürsünler Mahallesi’nde, soyadı kanunu çıkmadan evvel tıpkı isimli vatandaşları birbirinden ayıırmak için takılan lakaplar, hala kullanılmaya devam ediyor. Eşekarısı, çaycı, çıtır, pamuk, boyalı, berduş, kara, satır, camcı, bakkal, tanker gibi kullanılan lakapların çıkış hikayeleri de epeyce enteresan.
İsviçre’den alınarak düzenlenen soyadı kanunu 21 Haziran 1934 tarihinde kabul edildi,  2 Temmuz 1934 günü Resmi Gazete’de yayımlanarak, 2 Ocak 1935′te yürürlüğe girdi. Şahısların öz isimlerinin yanında bir soyadı yerine kullanılan lakaplar, dini, toplumsal ve ailevi unvanlar taşımanın yol açtığı ayrımları ortadan kaldırmak, nüfus süreçleri, askere alma, okul kaydı, tapu süreçleri üzere alanlarda yaşanan karışıklıkları gidermek emeliyle çıkarılan soyadı kanunuyla vakit içinde kayboldu. Lakin bazı  kırsal bölgelerde ise, lakaplarla anılma hala sürüyor.  Sındırgı ilçesine bağlı kırsal Pürsünler Mahallesi’nde yaşayan vatandaşlar da lakaplarıyla anılıyor.  Pürsünler’de lakabı devam etmeyen kimse yok. Babadan oğula geçen lakaplar, kimi vakit bir huydan, yaşadığı olaydan, fizikî özellikleri yahut bu özelliklerinin tam aksisi bir nedenle konulmuş.
Eşekarısı, çaycı, çıtır, pamuk, boyalı, berduş, kara, satır, camcı, bakkal, tanker gibi enteresan lakaplar verilen vatandaşlar ise, bu durumdan şad. Köyde ‘Alaman yaren’’in eşi olarak bilinen Fadime Çiftçioğlu, bu lakabın ölen eşine, kırsal mahallede yeni icatlar yaptığı için verildiğini söyledi. Çiftçioğlu, “Kibrit ve makaradan radyo yapmış. Teknolojik eserler Almanya’dan geldiği için, ‘Bunda Alman aklı var’ diyerek ‘Alaman yaren’ lakabını vermişler. Hala devam ediyor” dedi.
Delibaşın karısı olarak tanındığını söyleyen Halime Çiftçioğlu ise, “Eşim ufaklığında çok hareketli bir çocukmuş. Büyükleri delibaş derken bu lakap kalmış” diye konuştu.
Babadan gelen lakabının ‘Beterler’ olduğunu söyleyen Fatma Çobanoğlu, “Babama ‘Beter’ derlermiş. Neden oluğunu bilmiyorum. Evlendikten sonra eşimin ‘Yılan’ lakabını aldım .Onun kıssası de, kayınvalidemin koynuna yılan girmiş. Eşim de bağırmış, korkmuş, hastalanmış. Oradan aileye ‘Yılan’ lakabı verilmiş” dedi.
Kendilerinin ‘Kamilceler’ ve ‘Pamuk’ lakaplarıyla tanındıklarını söyleyen Kamil Albayrak, ise, “Dedemin ismi Kamil, onun dedesinin ismi da Kamil’miş. Bundan ötürü, ‘Kamilceler’ denmiş. Dedem çok esmer ciltli olduğu için tam aksisi olarak ‘Pamuk’ lakabı da verilmiş” dedi.
Kırsal Pürsünler Mahalle Muhtarı ‘Çakır’ lakaplı Mustafa Monopol, 250 haneli mahallede 400 kişinin yaşadığını ve herkesin lakabıyla tanındığını söyledi. Yazın nüfusun daha da arttığını belirten Monopol, lakaplar sayesinde kimsenin birbirine karıştırılmadığını belirtti.
Muhtar Monopol, “Bizim köyün kuralı, lakapsız kimse yoktur. Lakap dededen babaya, babadan oğula yürür masraf. Benim lakabım ‘Çakır’. Bu lakap, dedemin, babasından kalmadır. Kendisi sarışın, mavi gözlü olduğundan bu lakap verilmiştir. Bazen de bu lakaplar farklı formda verilmiştir. Örneğin çaycı lakabı vardır. Bu mesleği çaycı olduğundan değil. Biri çaya düşmüş, kurtarmışlar. Sonra ‘Çaycı’ demeye başlamışlar. Saçını boyayan birine arkadaşları, ‘Amma boyalısın’ derken ‘Boyalı’ lakabı kalmış” dedi.
ZIT VE BENZETME LAKAPLAR DA VAR
Lakapların bazen zıt sözlerden de oluştuğunu söyleyen Muhtar Mustafa Monopol kelamlarını şu formda sürdürdü:
“Ten rengi çok esmer olan birine ‘Pamuk’ lakabı verilebiliyor. Ağzına alkol koymadığı halde fiyakalı giyinen, hoş ıslık çalan bir vatandaşa ‘Amma berduşsun’ demişler ‘Berduş’ lakabı takıldı. Kendisi de birkaç yıl evvel vefat etti. Tekrar mucitlik yapan birine de bir büyüğü, ‘Amma kafan çalışıyor Almanlar gibi’ derken, Alman da değil, ‘Alaman yaren’ lakabı takıldı. Bu türlü yakıştırılan lakaplar da var. Köyde birebir isim ve soyadı olan birçok kişi de lakaplarıyla birbirinden ayrılıyor. Örneğin Mustafa Durmuş isimli 4 kişi var. Lakapları ise ‘Satır’, ‘Camcı’, ‘Bakkal’ ve ‘Tanker’. Natürel evraklarda lakap olmadığı için gezip buluyorum. Bizde lakap olmayınca bulmak güç. Ahmet, Mustafa, Hüseyin üzere isimler çok. Bayanlarda da tıpkı formda. Evlenmeden evvel aile lakabı, evlendikten, sonra da kocasının lakabı geçer. Bu gelenek devam ediyor. Merhum annem ‘Kabakçıların Meryem’ diye bilinir. Yoksa kimse tanımaz. Sülaleden gelen ve ferdi lakaplar da oluyor. Mesleğim aşçı olduğu için, ‘Aşçı Mustafa’ diyenler de var, ‘Çakır’ın Mustafa’ diyenler de var. Bu takılan lakaplardan kimse de rahatsız olmaz.”