Acıgöl’ü, kurutma havuzları yok ediyor

TÜRKİYE Tabiatını Muhafaza Derneği (TTKD) bilim danışmanı Dr. Erol Kesici, yüzey alanı 50 yılda 160 kilometrekareden 40 kilometrekareye kadar düşen Acıgöl’de, ortalama su düzeyinin de 1 metrenin altına indiğini söyledi. Kesici, yabanî ziraî sulama ve kaçak sondajın yanı sıra sodyum sülfat çıkarılması gayesiyle oluşturulan kurutma havuzlarının bunda tesiri olduğunu kaydetti.
Denizli, Afyonkarahisar ve Burdur hudutlarında yer alan, flamingo, angıt, kılıçgaga, mahmuzlu kız kuşu üzere 200’e yakın kuş tipinin yanı sıra endemik bitki ve hayvan cinslerinin yaşadığı tektonik kökenli Acıgöl’de, son yıllarda önemli kuraklık yaşanıyor. Ülkedeki sodyum sülfatın yüzde 90’ının çıkarıldığı Acıgöl’ün uydu fotoğraflarında, etrafında tarlaya misal onlarca kurutma havuzu dikkati çekerken, gölün ciddi bölümünün de büsbütün kuruduğu görülüyor.
YÜZEY ALANI 4’TE 1 AZALDI
1970’li yıllarda 160 kilometrekare olan yüzey alanının, 2021 yılında 40 kilometrekarenin altına indiğini belirten Erol Kesici, gölde ortalama su düzeyinin de 1 metrenin altına kadar düştüğünü söyledi. Kesici, evvelki yıllara mahsus su hacim ve yüzeyinin yüzde 70’ten fazlasını kaybeden Acıgöl’ün nisan ayında çok daha düzgün durumda olması gerekirken, bu devirde çok şiddetli kuraklık ve kurama dönemi içinde olduğunu vurguladı.
KURUMANIN EN BÜYÜK NEDENİ
Acıgöl’deki kurumanın en büyük nedeninin sodyum-sülfat çıkarılması maksadıyla oluşturulan kurutma havuzları olduğuna dikkati çeken Kesici, “1970’ten itibaren çıkarılmaya başlandı. Göldeki su düzeyinin başka dış etkenlerle birlikte giderek azalması sonucu 1990’da yapılan toplantılarda ikazlarda bulunmuştuk. Göldeki su ölçüsüne bağlı olarak, yazın buharlaştırma, kışın kristalleştirmenin ölçülü yapılması gerektiğini söyledik. Su düzeyi önemli ölçüde azalmasına karşın üretim de tıpkı formda devam ettirildi” dedi.
‘DİĞER GÖLLERİ DE KURUTUYOR’
Jeolojik devirlerde İç Anadolu’nun büyük iç göl olduğuna işaret eden Dr. Erol Kesici, “Dolayısıyla Acıgöl, Burdur, Salda, Eğirdir, Beyşehir göllerinin akiferleri (ekonomik olarak kıymetli ölçüde suyu depolayabilen ve gereğince süratli taşıyabilen geçirimli jeolojik birimler), kayaç yapısı özelliklerinden ötürü bileşik kaplar adabında olduğu üzere birbirine temaslıdır. Yani yeraltından birbirlerine kanallar vardır. Acıgöl’ün kuruması Göller Yöresi’ndeki başka göllerin de giderek gibisi su kayıplarına uğramasına neden gösterilebilir” diye konuştu.
YILDA 300 BİN TONU AŞAN ÜRETİM
Göldeki biyolojik çeşitliliğin giderek azaldığını, kuş çeşitlerinin artık alanı tercih etmediğini kaydeden Kesici, etrafındaki ziraî üretimde çok önemli meseleler yaşandığını, gölün kuruyan alanlarında oluşan sodyum sülfat vb. mineralleri içeren toz bulutu ve fırtınaların üretime ve canlıların sıhhatini tehdit eder duruma geldiğini lisana getirdi. Kesici, “Ülkemizde tek, dünyada ikinci sıradaki büyük doğal ve pak sodyum içeriğine sahip olan Acıgöl’den uzun yıllardır neredeyse 300 bin tonu aşan ölçüde sodyum sülfat çıkarılmaktadır” dedi.
SUYU BUHARLAŞTIRILIYOR
Acıgöl üzere alkalin göllerde, doğal üretimlerin basamaklı ön buharlaştırma ve kışın kristallendirme biçiminde olduğunu anlatan Kesici, şunları kaydetti: 
“Havzanın en değerli özelliği, mineral oluşumunda göllerin doğal yapıları, biyolojik canlı tıp çeşitliliği özellikleriyle öne çıkmaktadır. O nedenle göl bütünüyle korunmazsa, sodyum sülfat oluşumuna neden olan biyo-kimyasal tepkiler gerçekleşmeyeceğinden üretim de kelam konusu olmayacak. Gölün dünden bugüne sağlamış olduğu yaşamsal ve ekonomik kayıplar artacaktır.”
‘GÖL KURURSA HAYAT DURUR’
Göl kuruduğu takdirde üretimin, hayatın, iktisadın de duracağına işaret eden Erol Kesici, suyun çok aşırı kullanımı sonucu yıllardır gölün yıllık hidrolojik su bütçesinin daima azaldığını ve korunamadığını kaydetti. Kesici, gölün süratle kurumasının nedenlerinden birinin de göldeki sodyum sülfat üretimi tavalarda yazın basamaklı ön buharlaştırma ve kışın kristallendirme halinde üretim olduğunu kaydetti. Kesici, gölü besleyen yüzey akış sularının ve derelerin önüne yapılan baraj ve göletlerle havzada başta tarım olmak üzere çok sayıda yasal ve yasal olmayan kuyu sondajlarını da bunda etken gösterdi.
‘TOZ BULUTU’ TEHLİKESİ
Dr. Erol Kesici, göl kıyısında kuruyan alanların neminin giderek azalmasının göl tabanında yaklaşık 2,5 milyon yıl evvel jeolojik dördüncü vakte ilişkin kum, mil ve tuza ilişkin kayaç ögelerin rüzgarların tesiriyle toz bulutlarının oluşumuna neden olduğuna da dikkat çekti. İnsan sıhhati açısından çok önemli teneffüs rahatsızlıklarına neden olmasının yanı sıra ziraî üretimde çok önemli kayıplara da neden olabileceğini belirten Kesici, “Başmakçı kenti ve yakın etrafında göl ile yerleşim merkezleri ortasındaki kısımlarda tarım yerleri, büyük oranda bu toz bulutunun hareket alanında kalmaktadır. Bilhassa meyve bahçeleri üzerinde olumsuz tesirler ortaya çıkmaya başlamış ve artarak devam etmektedir” dedi.
KURUTMA HAVUZLARI GÖLDEN DAHA BÜYÜK
Öte yandan bölgede yapılan incelemelerde, Acıgöl’ün uzunlamasına ölçümünün 7 kilometre, en geniş noktasının da 3 kilometre olduğu belirlenirken, yüzey alanı da yaklaşık 21 milyon metrekare ölçüldü. Olağanda tarla üzere görünen kurutma havuzlarının, sırf gölün kuzey kısmındakilerin uzunluğu 17 kilometre, eni de 3 kilometre. Güneybatısındakilerin ise uzunluğunun 8 kilometre, eninin 2 kilometre olduğu belirtildi. Buna nazaran kurutma havuzlarının gölden daha büyük alanı kapsadığı ortaya çıktı.