Rapor: Avrupa Yeşil Mutabakatı KOBİ’ler için mani değil fırsat

İstanbul, 2 Mayıs – Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu’nun (Türkonfed), “Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) ve KOBİ’ler” başlıklı raporunda, iktisatta kıymetli bir hisseye sahip KOBİ’ler için AYM’nin “bir mahzur değil tam tersine fırsat” olduğuna dikkat çekildi.
Avrupa’yı 2050 yılına kadar iklim nötr hale getirmek ve AB iktisadının sürdürülebilir olmasını sağlamak hedefiyle Avrupa Komitesi tarafından iki yıl evvel yayımlanan Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM), iş dünyasını yakından ilgilendiriyor. Bilhassa en geç 2023 yılında uygulamaya geçilmesi planlanan Hudutta Karbon Düzenlemesi (SKD) düzeneği nedeniyle işletmelerin bu dönüşüme adaptasyonu büyük değer taşıyor.
Türkonfed İktisat Danışmanı Doç. Dr. Nazlı Karamollaoğlu’nun hazırladığı raporda, KOBİ’lerin yeşil büyüme kapsamındaki rolleri, karşılaştıkları pürüz ve fırsatlar değerlendirilirken, SKD’nin KOBİ’ler üzerindeki potansiyel tesirleri de hesaplandı. Raporda ayrıyeten AYM kapsamında uygulamaya alınacak siyasetler perspektifinden KOBİ’lerin kaynak verimliliği ve dijitalleşme üzere alanları değerlendirilirken, Türkiye ve öbür Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkeleri ortasındaki karşılaştırmalara da yer verildi.
Türkiye’nin, Avrupa Birliği’nin en büyük ihracat pazarı ve ithalat sağlayıcısı olduğunun belirtildiği raporda, toplam cironun 50.4’ünü, istihdamın yüzde 72.4’ünü sağlayan, toplam ihracatın yüzde 37’sini oluşturan KOBİ’lerin, bu dönüşümde kilit rol üstlendiği söz edildi. Sürece ahenk sağlandığı takdirde AYM’nin işletmeler için bir mani değil tam bilakis fırsat olduğunun vurgulandığı raporda, işletmelerin AYM kapsamında uygulanacak siyasetlerden haberdar olmasının kıymetine değinildi.
Raporda, AB üretiminin, bilhassa Güç Ağır Ticarete Açık (EYTA) dallarda daha gevşek iklim standartlarına sahip ülkelere kaydırılmasından kaynaklanan karbon kaçağı riskinin azaltılmasını amaçlayan SKD’nin tesirlerine de yer verildi. Buna nazaran SKD ile maruz kalınacak vergi ve ek maliyetler önümüzdeki periyotta bilhassa büyük ölçekli firmalar için kıymetli bir maliyet ögesi olabilecek.
Toplam satışları içindeki ihracat hissesinin büyük şirketlere kıyasla daha az olması nedeniyle KOBİ’ler birinci etapta SKD’nin oluşturduğu maliyet ögelerinden sonlu etkilenecek. Fakat tedarik zincirinin en kıymetli modülü olan KOBİ’ler, SKD kapsamındaki düzenlemeleri yapmadıkları takdirde, büyük şirketlerin tedarik zincirinden çıkma riskiyle karşı karşıya kalacak. Bu nedenle düzenlemeye ahenk sağlayamayan KOBİ’lerin SKD’den dolaylı olarak etkilenmesi öngörülüyor.
Düşük karbonlu iktisada geçiş sürecinde gerekli uygulamaları benimseyen KOBİ’ler ise bu dönüşümün katalizörü olma konusunda potansiyel oluşturuyor. 
Türkonfed’in raporunda KOBİ’lerin yeşil iktisada geçiş sürecinde karşılaştıkları fırsatlara ve önlerindeki manilere de yer verildi. Buna nazaran kaynak verimliliği kanalıyla kazanılan maliyet avantajı, yeni pazarlara erişim fırsatları ve eko-inovasyon, KOBİ’lerin bu süreçte elde edebilecekleri fırsatlar olarak sıralanıyor.
Yeşil iktisada geçişte karşılaşılan en değerli pürüzler ise belirsizlik (talep, getiri, düzenleme), finansal kaynakların yetersizliği, farkındalık ve iş gücü eksikliği. 2018 yılında Eurostat tarafından yayımlanan Flash Eurobarometer anketine atıfta bulunulan raporda, KOBİ’lerin yüzde 40’ının kaynak verimliliğini artırma konusunda hiçbir yatırım yapmadığının gözlendiğinin, yüzde 29’unun ise cirosunun yüzde 5’inden az bir kısmını kaynak verimliliğine ayırdığı hatırlatıldı.
Paris İklim Anlaşması’nın onaylanmaması iklim finansmanına erişimde risk teşkil ediyor Yeşil dönüşüm sürecinde KOBİ’lerin önünde mani teşkil etme ihtimali bulunan bir öbür hususun ise Paris İklim Muahedesi olduğu vurgulandı. Raporda, Türkiye’nin Paris Anlaşması’nı imzalamış olmasına karşın statüsüne ait belirsizlik nedeniyle onaylamadığı hatırlatılırken, bu durumun Türkiye’nin önümüzdeki devirde iklim finansmanı kaynaklarına erişimine yönelik risk
oluşturduğuna dikkat çekildi. Bunun yanı sıra etraf siyasetlerinde KOBİ ve yeşil büyümeye ait amaçlar sunulmakla birlikte, bunların KOBİ’lerde de uygulanmasına yönelik siyasetlerin sonlu olduğu da belirtildi.
Raporda AYM kapsamında sunulan Yeni Sanayi Stratejisi’nde, dijitalleşme ve yeşil iktisadın ikiz gaye olarak benimsendiği vurgulanırken, Yeni Sanayi Stratejisi’ne paralel olarak, sürdürülebilir ve dijital bir Avrupa gayesine ulaşma maksadı doğrultusunda geçen yıl açıklanan AB KOBİ Stratejisi’ne de değinildi. KOBİ strateji kapsamında sürdürülebilirlik ve dijitalleşme için takviye, düzenleme yükünün azaltılması, pazar erişiminin uygunlaştırılması ve finansmana erişim başlıklarına odaklanıldığının altı çizildi.
Avrupa Yeşil Mutabakatı ve KOBİ’ler raporunun, Türkiye’nin başka OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığı kısmında, 2010-2018 yılları ortasında tüm OECD ülkeleri ortasında en yüksek sera gazı artışı kaydeden ülkenin Türkiye olduğuna dikkat çekildi. Yenilenebilir güç üretiminde kapasite artışı olumlu olmakla birlikte, güç gereksiniminin artması nedeniyle toplam güç kaynakları içindeki yenilenebilir güç hissesinde değerli bir artış gözlenmedi. Raporda, iklim çabası kapsamında kömürün güç arzındaki hissesinin düşürülmesi ve hala birçok AB ülkesinde de devam eden fosil yakıt teşviklerine ait uygulamaların sona erdirilmesinin ehemmiyet taşıdığı da tabir edildi.
AYM’nin bir büyüme stratejisi olarak kurgulanması gerektiğini söyleyen Türkonfed İdare Heyeti Lideri Orhan Turan, “Bunu yaparken de KOBİ’lerin mevcut kırılganlıkları düşünülmeli ve gerekli siyasetler; yüksek teknoloji, yüksek verimlilik ve yüksek katma kıymeti hedefleyen bir gaye doğrultusunda oluşturulmalıdır. Tıpkı dijital dönüşüm üzere ekonomimizin ve KOBİ’lerimizin rekabetçiliğinde kaldıraç tesiri yaratacak AYM sürecinde de döngüsel iktisat, sonda karbon düzenlemesi ve Paris İklim Mutabakatı kapsamında bir an evvel harekete geçmeliyiz. Bilhassa ülke olarak imzaladığımız Paris İklim Anlaşması’nın uygulamaya geçmesi ile birlikte AB’nin dijital ve yeşil dönüşüm fonlarından ekonomimiz ismine yararlanma fırsatı doğacaktır” dedi.
KOBİ’lerin yeşil dönüşüm seyahatine rehberlik edecek siyasetlerin, süreci hızlandıracak dayanak ve teşvikler ile birlikte ele alınması gerektiğini vurgulayan Turan, “AYM’nin AB-Türkiye ortasındaki Gümrük Birliği’nin güncellenmesi sürecinde KOBİ’ler perspektifi ile ele alınması da en hakikat ve kapsamlı tahlil alanı olarak görünüyor. Türkiye’nin oyunun dışında kalmaması için iş dünyasının yaratacağı farkındalık ve başkanlik de büyük kıymet arz ediyor” diye ekledi.
Çatısı altında 30 federasyon ve 274 dernek üzerinden 40 bine yakın şirket yer alan Türkonfed, üye tabanı ile toplam (enerji dışı) dış ticaretin yüzde 83’ünü, tarım ve kamu dışı kayıtlı istihdamın yaklaşık yüzde 55’ini sağlıyor. Türkonfed, Avrupalı KOBİ’lerin çatı örgütü olan ve 12 milyon firma ve 55 milyon çalışanı temsil eden Avrupa KOBİ Birliği (SMEunited) üyesi.