Birinci yerli ve ulusal gemisavar füze motoru, 40 milyon dolarlık katkı sağlayacak

TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI) Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit, Eskişehir tesislerinde büsbütün yerli ve ulusal imkanlarla üretilen orta menzilli gemisavar füze motoru TEI-TJ300 Turbojet’in muvaffakiyet kıssasını KHA’ya anlattı. Birinci etapta Türkiye’ye 40 milyon dolarlık bir katkı sağlayacak projede 240 milimetre çapındaki motorun bölümün kelam sahibi Fransa, Almanya, Çekya ve Hollanda’yı geride bırakarak 1342 Newton (N) itme gücüne ulaştığını söz eden Prof. Dr. Akşit, “Bu bir dünya rekoru, ürettiğimiz motoru testlerde zorladığımızda 1500 Newton’a kadar çıkabileceğimizi düşünüyoruz. 2,5- 3 yılda sıfırdan, düz beyaz kağıttan motor geliştirmek bayağı rekor bir hız” dedi.
Türkiye’nin savunma endüstride gereksinimi olan ve ortalarında genel niyet helikopteri ile insansız hava aracının (İHA) da bulunduğu araçların motor üretimini Eskişehir tesislerinde gerçekleştiren TEI, birinci yerli ve ulusal gemisavar füze motoru TEI-TJ300 Turbojet’i 3 yıllık çalışmanın akabinde tamamladı. Testlerden muvaffakiyetle geçen motor, dünyada hava motorları kesimin kelam sahibi Fransa, Almanya, Çekya ve Hollanda’nın ürettiği emsallerini geride bırakıp, 1342 Newton (N) itme gücüne ulaşarak dünya rekoru kırdı. TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit, deneme motor üretiminden dünya rekoruna giden TEI-TJ300 Turbojet’in muvaffakiyet kıssasını KHA’ya anlattı.
‘KABİLİYET KAZANALIM DERKEN, DÜNYA REKORU KIRDIK’
Türkiye’nin yerli insansız hava araçlarının gaz tribün gereksinimine yönelik geliştirdiği TJ90 Turbojet motorun akabinde eksenel kompresör teknolojisi ile de bir deneme motoru yapmak için yola çıktıklarını söz eden TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit, “Hedeflerimiz aslında hem motor kabiliyetini geliştirmek hem de know-how (yapabilme bilgisi) kazanmaktı. Takımımız bu işi öğrensin diye düşündük. Vizyon olarak bu fikri belirledikten sonra, yapacağımız bu öğrenme motoru ‘devletimizin bir işine yarasın’ dedik. Roketsan Genel Müdürü ile yaptığımız konuşmada, ‘Sizin bu güç sınıfında bir motora gereksiniminiz olur mu?’ diye sordum. Donanmamızın kullandığı orta menzilli gemisavar füzelerinin raf ömürleri 5-6 yıla kadar dolacak ve devletimiz bunları yenileyecek. Siz o vakte kadar bu motoru geliştirirseniz biz de roketleri yaparız’ fikrinden ortaya çıktı. Yaklaşık 2,5 yıl içinde prototipimiz bitmişti ve ön denemeler başlamıştı. Geçen sene haziran ayında da Sayın Bakanımız Mustafa Varank geldiğinde çalıştırma testini de yaptık” dedi.
‘DÜZ BEYAZ KAĞITTAN MOTOR GELİŞTİRMEK, REKOR BİR HIZ’
Üretilen birinci yerli ve ulusal gemisavar füze motoru TEI-TJ300 Turbojet’in füze sınıfında küçük bir motor olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Akşit, deneme motoruyla gelen dünya rekorunu ise şöyle anlattı:
“Çap olarak 23-25 santim aralığında bir motor sınıfı. Bizim motorumuz 24 santim çapa sahip ve bu aralığın tam ortasına oturuyor. Geliştirmemizle birlikte 1342 Newton güce kadar çıktık, daha da üst çıkacağız inşallah. 23-25 santim çap sınıfında dünyada 4 üreticinin 4 değişik motoru var, biri de bizim ürettiğimiz motor. Öteki üreticilerin motorları 900 Newton ile 1250 Newton ortasında güç üretiyor. Halbuki bizim motorumuz daha düşük olan 24 santim çapta 1340 Newton güce çıkmış vaziyette. Bu şu demek, daha küçük motordan daha fazla güç çıkartıyoruz. Teknoloji yarışındaki rekor buradan geliyor. Motorumuzu sonuna kadar zorlamış değiliz. Genel kanaatimiz, yaptığımız testlerde bunu 1500’e kadar zorlayabileceğimiz tarafında. İnşallah ileride kendi rekorumuzu tekrar kırarak üste gerçek taşımayı planlıyoruz. Bu projede biz biraz süratli yürüdük. Olağanda 2,5- 3 yılda sıfırdan, düz beyaz kağıttan motor geliştirmek bayağı rekor bir sürat. Orada da bir rekor kırdık diyebilirim. Grubumuzun ellerine sıhhat.”
‘2 YIL İÇİNDE SERİ ÜRETİM BAŞLAYACAK’
TEI-TJ300 Turbojet’in 2 yılda seri üretime geçeceğini anlatan Prof. Dr. Akşit, hazır raf eserleri olan kabloları dışında motorun büsbütün Eskişehir tesislerinde tamamlandığını söyledi. Motorun sonlarını daha da zorlamayı planladıklarını söz eden Akşit, “Nerelere kadar yükseltebiliriz, bu güç düzeyinde kaç saate kadar dayanabilir? Bunu zorlayacağız. Ne kadar yerli ne kadar ulusal bir motoruz? Bir sefer tasarımı büsbütün bize ilişkin. Bütün tasarımı, geliştirmesi, mühendisinden teknisyenine kadar TEI’deki bütün takımımıza ilişkin. Hepsinin ellerine sıhhat. Büsbütün ulusal olarak geliştirdiğimiz bir motor. Üretiminde ise hazır raf eserleri olan kabloları dışında motorun her şeyini burada ürettik. Burada derken yalnızca TEI’nin içini kastetmiyorum. Şu anda TEI olarak biz 100 saat kendi atölyemizde iş yapıyorsak 50 saatte dışarıya iş veriyoruz. Bunu sistematik olarak yapıyoruz ki hem dışarıdaki küçük sanayicilerimiz gelişsinler, onlar da para kazansın, hem bizim maliyetlerimiz düşüyor” formunda konuştu.
‘TÜRKİYE’YE KATKISI 40 MİLYON DOLAR OLACAK’
TEI-TJ300 Turbojet’in yurt dışından alımları durduracağını ve Türkiye’ye 40 milyon dolarlık bir katkı sağlayacağını belirten Akşit, “Bu motor ne kadarlık bir füzenin ithalatına mani olacak? Şayet biz bu motoru yapmazsak, ihaleye çıkacaklar ve bir öteki ülkenin bir öbür eserini alacaklar. Biz Roketsan ile birlikte birebir sınıfta bu eseri geliştirdik. Bizim varsayımımız, ekonomimize birinci etapta 30-40 milyon dolarlık bir katkısının olacağını düşünüyoruz. Tabi ki ileriki vakitlerde füzenin başarısına nazaran yurt dışı satışları ile bu artacaktır. Lakin geliştirmek için harcanan paraya nazaran kıyas kabul etmez. Katma kıymeti çok yüksek teknolojik ürünler” diye konuştu
TÜBİTAK dayanağıyla üretilen TEI-TJ300, orta menzilli gemi savar füzede kullanılmak üzere tasarlandı. Ayrıyeten farklı birçok platformda da kullanılabilecek. TEI-TJ300 motoru, fizikî boyutuna karşın 1300 Newton itki veren ve yaklaşık 400 beygire yakın güce sahip. Türkiye’de bilhassa hava araçlarının güç sistemlerinde en kıymetli altyapısı olarak kabul edilen motorun, yurt dışı bağımlılığını da ortadan kaldırması hedefleniyor. Ayrıyeten motorun testleri de yerli ve ulusal imkanlarla kurulan yeni test odalarında yapılıyor.
REKORU BAKAN VARANK AÇIKLAMIŞTI
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, TEI Eskişehir tesislerinde büsbütün yerli ve ulusal imkanlarla üretilen orta menzilli gemisavar füze motoru TEI-TJ300 Turbojet’in yapılan testlerde 240 milimetre çapla 1342 Newton itme gücüne ulaştığını açıklamıştı. Toplumsal medyadan motor test imgelerini paylaşan Bakan Varank, bunun dünya rekoru olduğunu tabir ederek, “TÜBİTAK dayanağıyla geliştirilen Türkiye’nin birinci Orta Menzilli Füze Motoru TEI-TJ300, 240mm çap ile 1342N itki kuvvetine ulaşarak sınıfında dünya rekoru kırdı. TEI-TJ300, hava, deniz ve kara savunma sistemlerine uygulanabilecek” sözlerini kullandı.