Nisanur ŞENTÜRK- Doğan GÜNDOĞDU/ İSTANBUL, – Pandemi zahmetiyle uğraş eden toplumlarda ‘aşı pasaportu’ konusunun ayrımcılık yaratacağını belirten Hukuk Fakültesi Öğr. Üyesi Kemale Bingöl, “Eğer benim aşı pasaportum varsa dünyayı gezebilme talihim olacak. Testlerden muaf olacağım. Gittiğim ülkelerde bana karantina uygulaması olmayacak. Fakat öbür beşerler bundan yararlanamayacaklar. Bu hukuken çok büyük bir ayrımcılık riski taşımaktadır. Şöyle bir durum var; aşıya herkes ulaşabiliyor mu, aşıya erişimimiz ne durumda, erişemeyen beşerler ne olacak? Ayrımcılık konusu tam da burada ortaya çıkıyor” dedi.
Günümüzde ismini sıkça duyuran aşı pasaportu, Avrupa Birliği (AB) idaresinin önerisi üzerine yurt dışına çıkarken Kovid-19 aşısı olduğunuzu ispatlamak için kullanılacak dokümana verilen isimdir. Birebir vakitte aşı pasaportuna sahip olmayan vatandaşların seyahat etmesinin kısıtlanması manasına da gelen bir tasarıdır. Aşı pasaportu hakkında açıklamalarda bulunan İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğr. Üyesi, Sıhhat Hukuku Uzmanı Kemale Bingöl, “Bu husus günümüzde çok tartışılıyor. Öncelikle şunu belirteyim aşı pasaportu dediğimiz şey yeni bir kavram değildir. Bu kavram Afrika ve Güney Amerika ülkelerinde Sarı Humma ve Difteri hastalıklarında ortaya çıktı. Şu anda o ülkelere seyahat ettiğinizde aslında bu türlü bir uygulama var. Fakat biz bunu Kovid-19 ile daha yeni tartışmaya başladık. Aşı pasaportu ve bağışıklık pasaportu ekseriyetle karıştırılıyor. Bağışıklık pasaportu öbür bir şeydir. Zira şu anda olan aşının ne kadar bir bağışıklık kazandırdığı ya da bunun bizi yüzde yüz koruyup korumadığını bilmiyoruz. O yüzden burada temel sorun, isimlendireceğimiz şeyin aşı pasaportu olarak tespit edilmesidir” açıklamalarında bulundu.
“BİR AŞIYI OLANLARIN GEZERKEN OBURUNU OLANLARIN GEZEMEMESİ AYRIMCILIKTIR”
Uzman Kemale Bingöl, “Mesela Çin, ‘biz birden fazla kişiyi aşıladık. Artık pasaport sayesinde ülkeye giriş çıkışta yasak uygulamayalım’ demeye başladı. Bir mühlet sonra bunun yanlış olduğunu bilimsel çalışmalar ortaya çıkarttı. Doğal aşı pasaportunu resmi olarak ortaya koyan ülkeler yok. Aşılarla ilgili daima şimdiki bilgiler ortaya çıkıyor. Biontech, şu anda aşı pasaportuna biraz daha yakın görülüyor. Fakat Sinovac aşısının daha ortaya çıkarılmayan ya da şimdi araştırma etabında olan bir sürü yan tesirleri konusunda daha çok açıklamaya muhtaç olduğu kısımlar var. Sıhhat Bakanımız da açıklamasında muhtemelen birkaç ay içinde Sinovac aşısının da bu türlü bir sonucunu paylaşacağı ve onun da yeniden aşı pasaportuna hazır hale geleceğini duyurdu. Lakin elbette bir aşıyı olanların aşı pasaportuna sahip olup rahat bir biçimde gezerken oburlarının aşı olduğu halde gezememeleri ya da turistik açıdan birtakım kısıtlamalara tabi tutulmaları, o da ayrıyeten bir ayrımcılığı oluşturuyor diye düşünüyorum” diye konuştu.
“SAĞLIK HUKUKUNDA AYRIMCILIK YAPILAMAZ”
Sıhhat hukukunda ayrımcılık yapılamayacağını vurgulayan Bingöl, “Herhangi bir bölüme başkalarının aleyhine olacak halde birtakım ayrıcalıklar tanıyamayız. Mesela hastanelerde yer bulamamak, tabibin hasta seçmesi bunların hepsi bir ayrımcılıktır. Bunlara nasıl sıhhat hukukunda yer vermiyorsak, aşı pasaportu konusunda da bunun olmaması gerekiyor” sözlerini kullandı.
“AŞI PASAPORTUNA YASAL DÜZENLEME GETİRİLMEK ZORUNDA”
Ayrıyeten aşı pasaportuyla ilgili rastgele bir yasal düzenleme olmadığını kaydeden Bingöl, “Bu mevzuyla ilgili kesinlikle bir yasal düzenleme olmak zorunda. Zira bizim temel hak ve özgürlüklerimizi kısıtlayan bir şeyden bahsediyoruz. Bunlar bizim anayasamıza nazaran de yalnızca kanunla yapılabilir. Yani gelip de bir genelgeyle bu türlü bir değişiklik yapılması, aşı pasaportu artık mecburî olarak herkese uygulanacak denmesi mümkün değildir. Bu türlü bir şey yapılacaksa da kanunla yapılması gerekiyor” formunda konuştu.
“AŞI PASAPORTU, BİLGİ GÜVENLİĞİNDE DE BÜYÜK ISTIRAP İÇERİYOR”
Kemale Bingöl, “Aşı pasaportu bilhassa data güvenliği açısından büyük ezalar içeriyor. Biliyorsunuz, HES kodu uygulamasında da bu sıkıntılar tartışılmıştı. Bilhassa sıhhat verisi dediğimiz şeyler şahsî bilgi değil, ferdî sıhhat verisidir. Bunlar çok daha özel nitelikli bilgilerdir. Bunun paylaşılması ise çok daha büyük riskler içeriyor. Mesela genetik bilgilerimiz, ferdî sıhhat bilgileridir. Özel nitelikli ve korunması gerekir. Bunların da yayılma riski var. Diyelim ki bir aşı pasaportu oluşturulacaksa bunu muhakkak ki bir firma yapacak. O firma bizim bu bilgilerimizi nerelerle paylaşacak, bunun denetlemesini devlet nasıl yapacak, bu türlü riskler de var. Olayın bilgilerin korunması ve ayrımcılık riski açısından kıymetlendirilmesi lazım. Aşı pasaportunu hem bilgi güvenliği hem ayrımcılık açısından değerlendirdiğimizde, riskin yani dezavantajın daha ağır olduğunu söyleyebiliriz” dedi.
“AŞI OLMADIYSAN SANA İŞ YOK”
Türkiye’de aşıya bile sıcak bakılmadığını söyleyen Bingöl kelamlarına son olarak şunları ekledi:
“Sağlık Bakanımızın söylediği üzere aşıyı reddeden çok önemli kesim var. Aşı zıtlığı yaygın. Aşı pasaportuna turizm şirketleri dışında çok da sıcak bakılmayacağını düşünüyorum. Zira o denli olursa büyük bir ayrımcılık riski altında oluruz. Bir müddet sonra olay öbür yerlere döner. Mesela iş veren çalışanına aşı pasaportu zorunluluğunu getirip aşı pasaportu olmayanı işe almamak ya da işten çıkartmak üzere olaylar yaşanabilir. ‘Aşı olmadıysan o vakit sana iş yok’ üzere durumla karşı karşıya gelebiliriz. Ayrıyeten aşı pasaportuyla geçersiz evraklar de artabilir. Şimdi aşı yaptırmamış yahut aşı olmayı tercih etmeyenleri karaborsada sertifika almaya çalışırken görebiliriz. Hülasa önünü gerisini kesemeyeceğimiz zahmetler ortaya çıkar”.
