Adana’da 19 yıl evvel soyulan caminin çinileri, Londra’da müzayededen çıktı

Ömer ERBİL/İSTANBUL, – YASAL Sultan Süleyman portresi ile gündeme gelen Londra’daki müzayedenin perde gerisinden 19 yıl evvelki soygunun izleri çıktı. Adana Ulu Camii’nden çalınan 500 yıllık 223 karo İznik çinisinden 2’si, müzayede kataloğunda tespit edildi. Türkiye, 500 yıllık tarihi çinilerin satışını sessiz sedasız yaptığı bir operasyonla durdurdu. 
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dışişleri Bakanlığı’nın, Interpol kanalıyla da aranan yapıtların Türkiye’ye iadesi için çalışma başlattığı, Sotheby’s Müzayede Konutu’nun yapıtın iadesini yapmaması durumunda türel yollara başvuracağı belirtildi.
Londra’da Sotheby’s Müzayede Meskeni tarafından 31 Mart 2012 tarihinde düzenlenen ‘Art of the Islamic World&India’ isimli müzayede Yasal Sultan Süleyman’a ilişkin tablo ile gündeme geldi. Müzayede de İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) açık artırmadan 9 adet el yazması Kur’an-ı Kerim sayfaları satın almıştı. Lakin birebir müzayedede Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dışişleri Bakanlığı sesiz sedasız bir operasyona imza attı. Tam 19 yıl evvel Adana Ulu Cami’den çalınan 223 karo çiniden ikisinin izine dedektif üzere iz sürülerek Londra’daki müzayedede rastlandı. 
10 YIL EVVEL DE LONDRA’DA 
Londra’da 31 Mart’ta gerçekleşen müzayededen yaklaşık bir ay evvel Kültür ve Turizm Bakanlığı uzmanları kataloğu incelemeye aldı. Katalogda 115 lot numarası ile 2 adet İznik çinisinin de satışa sunulduğu tespit edildi. Katalogda tarihi çiniler “İki İznik seramik karo lotus palmette ve saz yaprakları bezemeli- Türkiye, yaklaşık 1575 tarihli” formunda tanıtıldı. Çinilerin Türkiye’de nereden çalınmış olabileceği ihtimali üzerine araştırma başlatıldı. Çiniler 6 Aralık 2002 tarihinde Adana Ulu Mescit’te gerçekleşen soygundaki çiniler ile benzerlik gösteriyordu. O tarihte onarımda olan tarihi camiye bir gece yarısı kapısı kırılarak girilmiş, 223 tarihi çini karo çalınmıştı. 2002 yılında yaşanan soygun aydınlatılamadı. Çalınan 223 çini karodan 67 kesim 11 Eylül 2009 tarihinde İstanbul Kocamustafapaşa’da bir meskene yapılan baskında koliler içinde ele geçirildi. Vakıflar Genel Müdürlüğü 156 kesim tarihi çininin çalıntı olduğunu Interpol aracılığıyla tüm dünyaya duyurdu. 2011 yılında Londra’da Christie’s Müzayede Konutu Lot 331 numarasıyla Adana soygununda çalınan çinilerden birini satışa sundu. Kültür ve Turizm Bakanlığı müdahale ederek yapıtı satıştan çektirdi ve Türkiye’ye iadesini sağladı. 
INTERPOL DEVREDE
Sotheby’s Müzayede konutu tarafından satışa konan çini karolar 25,8 cm ile 25,6 cm ölçülerindeydi. 115 Lot numarası ile satışa çıkarılan çini karolar Türkiye’nin Interpol’e bildirdiği çalıntı çini karolar ile ölçüleri neredeyse teğe bir birebirdi. Kültür ve Turizm Bakanlığı uzmanları satışa sunulan çinilerin bu soyguna ilişkin çiniler olduğunu bilimsel raporlar ile ispat etti, Interpol kayıtları ile birlikte durumu Dışişleri Bakanlığı’na rapor etti. Londra Büyükelçiliği İngiliz polisi ile temas kurdu. Eldeki doküman, fotoğraf, bilimsel raporlar sunularak yapıtların Türkiye’den çalındığı söylendi. Müzayede konutu yaşanan bu durum üzerine lot 115 numarası ile katalogda yer verdiği 2 çini karoyu satıştan çekti. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dışişleri Bakanlığı, Interpol kanalıyla da aranan yapıtların Türkiye’ye iadesi için çalışmalarını sürdürüyor. Sotheby’s Müzayede Meskeni yapıtın iadesini yapmaz ise ise Türkiye türel yollara başvuracak. 
512 YILLIK
Adana’nın merkez Seyhan ilçesindeki Ulu Cami’nin imaline Ramazanoğlu Halil Beyefendi tarafından 1509’da başlandı. Halil Bey’in mevti üzerine oğlu Piri Mehmet Paşa tarafından 1541 yılında tarihi yapı tamamlandı.  Caminin mimarisi Selçuklu ve Memluk üsluplarını taşıyor. Duvarları siyah beyaz mermer taşlarla bezeli olan caminin batı ve doğu cepheli birer kapısı bulunuyor. 16’ncı yüzyıldan kalma çinileri ile meşhur olan caminin duvarlarındaki çiniler beyaz taban üzerine lacivert, firuze ve mercan kırmızısı renklerden oluşuyor. Bitki motifleri ile süslenen 16 ve 17’nci yüzyıllara ilişkin eserler, Osmanlı çini sanatının İznik ve Kütahya’da yapılmış en olgun ve en hoş örneklerini teşkil ediyor. Çiniler tıpkı vakitte 18’nci yüzyıla ilişkin soluk ve gri renkli geç bölüm çinilerini de ihtiva ediyor.