Kaunos Antik Kenti’ndeki kaya mezarlarında yok olma tehlikesi

Cavit AKGÜN- Süleyman İLTER/ORTACA (Muğla), – MUĞLA’nın Ortaca ilçesine bağlı Dalyan’da, UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’nde yer alan 3 bin yıllık Kaunos Antik Kenti’ndeki kaya mezarları, kayaçlarındaki bozulma nedeniyle gün geçtikçe yapısal bütünlüğünü kaybederek yok olma tehlikesi ile karşı karşıya. Dalaman, Ortaca, Köyceğiz Turistik Otel ve Turizm İşletmecileri Birliği (DOKTOB) Lideri Yücel Okutur, 2010 yılında hazırlanarak TÜBİTAK’a sunulan onarım projesinin hayata geçirilmesi için Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’dan takviye beklediklerini söyledi.
Ortaca’nın Dalyan Mahallesi’nde etrafı kaya mezarları ile çevrili, 3 bin yıllık tarihe sahip antik kent Kaunos, yerli ve yabancı ziyaretçilerden ilgi görüyor. Dalyan’dan hareket eden cins tekneleri ile yaklaşık 10 dakika süren seyahatin akabinde antik kente giden yola ulaşılıyor. Ziyaretçiler, ağaçlarla kaplı yolda, yaklaşık 15 dakika kadar yürüdükten sonra ulaştıkları antik kentte, 3 bin yıl öncesine seyahate çıkıyor. Ziyaretçiler, antik kentte kaya mezarları, 5 bin kişilik tiyatro, bazilika, hamam, agora ve Demeter Kutsal Tapınağı ile bin 300 yıllık mozaiklerin bulunduğu alanları geziyor.
UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’nde yer alan dünyaca ünlü Kaunos Antik Kenti’ndeki kaya mezarları ise her geçen gün yok oluyor. Güneş, yağmur ve başka tabiat olaylarının verdiği tahribatla yıpranmaya başlayan kaya mezarların ‘nano teknoloji’ kullanılarak korunma projesi TÜBİTAK tarafından 2010’da kabul edildi. TÜBİTAK liderinin değişmesi nedeniyle askıya alınan projenin hayata geçirilmemesi durumunda Kaunos Antik Kenti’ndeki kaya mezarlarının kayaçlarındaki bozulma nedeniyle gün geçtikçe yapısal bütünlüğünü kaybederek yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu öne sürüldü.
KAYAÇLARIN BOZULMASINDA İNSAN FAKTÖRÜ
Kazı heyeti tarafından hazırlanarak 2010 yılında TÜBİTAK’a sunulan raporda, şu tabirlere yer verildi;
“Kaunos Kaya Mezarları, kayaçlarındaki bozulma nedeniyle gün geçtikçe yapısal bütünlüğünü kaybetmekte, hatta yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Kaunos Kaya Mezarlarının kayaçlarındaki bozulma nedenleri birçok farklı etkenden kaynaklanmaktadır. Bunların başında yapısal nedenler gelmektedir. Bunlar, kayaçların jeolojik yapısına bağlı olarak gelişen bozulma nedenleridir. Bir başka bozulma nedeni ise dış tesirlere bağlı nedenlerdir. Birebir kaya kütlesi içerisinde değişik katmanlar ve karakterler bulunabilmektedir. Su ve nem, fizikî ve kimyasal bozulmalara neden olmaktadır. Taş bozulmaları içinde en yaygın ve tahrip edici olanı tuz kristalizasyonudur. Hava kirliliği, rüzgar ve yağmur yüzeysel aşındırmaya neden olmaktadır. Liken ve kara yosunu üzere bitkisel organizmalar öbür bir bozulma nedenleridir. Kayaçların bozulmasında bir öbür faktör, kültür varlıklarına karşı sorumsuzca kural dışı davranarak onlara ziyan veren insandır.”
‘DESTEK BEKLİYORUZ’
DOKTOB Lideri Yücel Okutur, Dalyan’ın tarihi bedeller ve Kaunos medeniyeti açısından eşi gibisi bulunmayan kusursuz bir yer olduğunu belirterek, “Dalyan’ımız, Köyceğiz Gölü, Dalyan Kanalı, lagün ve İztuzu Plajı’yla bir bütünlük teşkil ederek, dünyada emsali ender olan özel pozisyonda bulunuyor. Buranın tarihi ören yerleri için vaktindeki hafriyat heyetimiz tarafından 2010 yılında projeler hazırlanarak destekleme fonundan faydalanmak üzere TÜBİTAK’a sunuldu. Destekleme fonundan gereken yardımlar gelmeyince onarım süreci başlamadı. Şu anki Hafriyat Lideri Dr. Öğretim Üyesi Ufuk Çörtük hocamız tarafından bu husus tekrar gündeme getirildi. Bizlerin de dayanağıyla Kaunos medeniyetinin birbirinden eşsiz ören yerlerindeki tarihi varlıklarımızın tekrar bir onarıma alınması için gerekli süreçlerin başlaması için müracaatlarımızı yaptık. Kültür ve Turizm Bakanı’ndan hususla ilgili takviye bekliyoruz” dedi.