Yangında küle dönen Türkiye’nin birinci bitki fabrikası, 7 ayda yine inşa edildi

Mehmet ÇINAR/ANTALYA, – ANTALYA’da topraksız ve güneş görmeyen kapalı alanda yüzde 95 daha az su kullanılan Türkiye’nin birinci bitki fabrikası, geçen yıl 19 Ağustos’ta çıkan yangında büsbütün yandı. 1000 metrekare olan bitki üretim alanı, 8 bin metrekareye çıkartılan fabrika, 60 milyon TL’lik yatırımla 7 ay üzere müddette tekrar inşa edildi.
Antalya Organize Sanayi Bölgesi’nde (OSB) uzun yıllar besin saklama, işletme ve soğutma teknolojileri alanında faaliyet gösteren Cantek Group bünyesinde Türkiye’nin birinci bitki fabrikası, ‘Farminova’ ismiyle geçen yıl şubat ayında kuruldu. 5 milyon Euro’luk Ar- Ge çalışmaları kapsamında, 2.5 milyon Euro yatırımla kurulan Türkiye’nin birinci, Avrupa’nın en büyük bitki fabrikasında, topraksız ve güneş görmeyen kapalı alanda yüzde 95 daha az su kullanılarak üretime başlandı. Fabrikada birinci etapta marul, roka, tere, ıspanak, kekik, fesleğen üzere yeşil yapraklı bitkiler üretildi.
Üretimden fazla, yurt dışında emsal bitki fabrikaları için model oluşturması hedefiyle kurulan, kutuplarda yahut çölde dahi tıpkı kalitede üretim yapılabilecek teknolojilere sahip fabrikadan dünya genelinde 100’e yakın ihracat hedefleyen firma, 19 Ağustos 2020 tarihinde şanssız bir yangın yaşadı. Fabrikanın tamamının küle dönüştüğü yangın sonrasında yine harekete geçilerek, molozlar temizlendi ve yeni fabrikanın inşasına başlandı. Mart ayı prestiji ile yeni fabrikanın yüzde 95’lik kısmı tamamlandı ve önümüzdeki bir-iki ay içerisinde yeni fabrikanın çok daha büyük ve teknolojik olarak hizmete açılması hedefleniyor.
‘JAPON PROFESÖRDEN EĞİTİM ALDIK’
Türkiye’de birinci, Avrupa’nın en büyüğü olarak kurdukları bitki fabrikasının 1000 metrekare bitki üretim kapalı alanı bulunduğunu hatırlatan şirketin idare şurası lideri Can Hakan Karaca, “Günde 2 bin marul üretiyorduk. Maalesef geçen yıl fabrikayı kaybettik. Ortadan geçen 7 ay sürecinde fabrikayı tekrar devreye almak üzereyiz. Bitki fabrikası büsbütün kapalı ortamlarda bitki yetiştirmek için kullanılan bir konsept. Bu disiplinin kurucusu, Japon Profesör Kozai. İki sefer gidip Japonya’da eğitim aldık. Onun gösterdiği vizyonlar çerçevesinde kendi tarz ve tekniğimize uygun bitki fabrikası konsepti hazırlamıştık” dedi.
YENİ FABRİKA ÇOK DAHA BÜYÜK VE EKSİKSİZ
20 kadar bitkiyi büsbütün bütün formülleri tamamlanmış halde yetiştirdiklerini anlatan Karaca, “200 tane bitki deneyimledik, dört çeşit mantar, 3 çeşit çilek yetiştirdik, çok değerli bir deneyime sahip olmuştuk. Bu deneyimlerin ışığında devam ederken maalesef bahtsız bir yangın geçirdik ve tesisimiz eksiksiz yok oldu. Yeni fabrikada değişik bir teknikle, üç yılın da verdiği deneyimle artık çok daha süratli, çok daha büyük alanda çalışan, çok daha az elektrik ve su tüketen, çok daha eksiksiz iklimlendirilmiş bitki fabrikaları kuşağını yarattık” diye konuştu.
‘KUTUPLARLA ÇÖLDE BİTKİ YETİŞTİRMEK MÜMKÜN OLACAK’
Bitki fabrikalarının, tarımda seradan sonraki yeni jenerasyon tarım metodu olduğunu belirten Karaca, “Artık tabiattan aldığınız güneş de kalmıyor, büsbütün bitki beslemeyi kendi koşullarınızda su, ışıklandırma ve fotosentezi dizayn ediyorsunuz. Artık bitki fabrikalarıyla bir arada hem kutuplar hem de çölde bitki yetiştirmek mümkün olacak. Model olarak fabrika ihracatı yapmak için bu fabrikaları kendimiz kurguladık. Yoksa Türkiye zerzevat meyve ismine bir cennet, çok uygun fiyatlı, çok kaliteli sebze-meyve üretiliyor. Biz tarım teknolojisi üretmek amaçlı bu işe başladık. Yani teknik bir fabrika üretmek amaçlı başladık” tabirlerini kullandı.
İLK SİPARİŞ NİJERYA’DAN
Fabrikanın bütün disiplinlerinde üreticisi olduklarını açıklayan Can Hakan Karaca, “Hem mekanik sistemler hem elektronik hem de aydınlatma sistemlerini kendimiz üretiyoruz. Bu işi eksiksiz kendi fabrikamızda yaptığımız için bitki fabrikalarının da ihracatını yapmak için işe başladık. Bu fabrika yandığı vakit Nijerya’dan birinci siparişimiz gelmişti, artık onun parası da geldi. Bundan sonra birinci bitki fabrikasını da inşallah Nijerya’ya yapacağız. Bu tesis tam yeni baştan 60 milyon TL’ye mal oldu. Zira yeni jenerasyon makineler, otomasyonlar yarattık. O üç yıllık deneyimimizle değişik bir fabrika yarattık” dedi.
ENERJİ RANDIMANI VE SÜRAT ARTIRILDI
Eski fabrikada 2 kilovat güçle bir marul üretirken, artık bunun 1.5 kilovatın altına indiğini belirten Karaca, şunları söyledi:
“Daha da aşağı inebilecek üzere görünüyor. Evvelden elle işlemek 4 dakikamızı alırdı, artık 30 saniyeye düştü. Evvelden bir emekçiye 2 lira vermek zorunda kalırdık, artık 15 kuruşa düştü. Zira onu da robotik makinelerle yapıyoruz. Bitki fabrikalarının en kıymetli olayı güç maliyeti ve personellik, bunları azaltma yolunda çok kıymetli deneyimlerimiz vardı. Otomasyonlarla bir arada hem güç verimliliğini hem de süratimizi artırdık. Süratle birlikte personellik de çok azaldı. O yüzden bilhassa uzunluğu çok yüksek olmayan 30-40 santime kadar bitki fabrikasında her şeyi üretebilirsiniz.”
YİNE AVRUPA’NIN EN BÜYÜĞÜ
Yeni üretim alanının da büyüdüğüne işaret eden Can Hakan Karaca, “Yine Avrupa’nın en büyük bitki fabrikasıyız. Laboratuvarlarımız çok genişledi, deneme odalarımız dört misli arttı. Bitki fabrikalarında mantarlara, çileklere, yeşil yapraklı ve aromatik bitkilere çok değişik bir giriş yaptık. Çok daha esaslı, çok daha ihtilallerle dolu bir giriş yaptık. Günde 20 bin marul alabilmek için 150 dönüm toprağa gereksiniminiz var. Biz bunu 7 bin metrekarede yapabiliyoruz ve fideliği de içinde yapabiliyoruz. Bu çok büyük bir yer tasarrufu” diye konuştu.
YÜZDE 95 SU TASARRUFU
Ayrıca dışarıdaki üretime nazaran suda yüzde 95 tasarruf etiklerine vurgu yapan Karaca, “Hiçbir böcek ilacı kullanmıyoruz. Zirai uğraş yapmıyoruz. O yüzden çok çevreci, dar alanda üretim yapıldığı için çok da sağlıklı bir metot. 8 bin metrekare üretim alanımızda, 150 dönümden çok daha fazla alandaki üretimden fazlasını yaparız. Zira burada karmaşık disiplinler var. Çilek, mantar, yeşil yapraklı bitkiler, tıbbi aromatik bitkiler, burası farklı bir kombine tesis haline geldi. Mantar tesisini 20 misli büyüttük. Bu tesisle bitki fabrikaları pek çok ziraî üretimde pek çok ihtilalle karşılaşacak” tabirlerini kullandı.