Şarbon, bacillus anthracis bakterinin neden olduğu, sığır, koyun, keçi gibi hayvanlarda görülen ve insana bulaşabilme ihtimali nadir olan ciddi bir enfeksiyondur. Şarbon bir insan hastalığı değildir, hayvanlarda görülen bir enfeksiyondur.
Bu bakteri çeşidi toprakta uyku halinde bulunur veya aktif değildir. Şarbon hastalığı bakterilerin bulunduğu topraklarda otlayan hayvanları etkileyerek enfekte olmasına neden olur. İnsanlara ise bakteriyi barındıran besinlerden, su ya da cilt yaralarından geçebilmektedir. İlk aşamada antibiyotik ile tedavi edilebilir.
Şarbon Hastalığı Kimlerde Görülür?
Bazı kişiler şarbona maruz kalma açısından daha fazla risk altında bulunur. Bu kişiler şöyle sıralanır:
- Çiftçiler ve hayvan yetiştiricileri
- Şarbon sorunu olduğu bilinen ülkelere giden askeri üyeler ve turistler
- Bakterileri inceleyen araştırmacılar ve laboratuvar çalışanları, biyologlar
- Enfekte olmuş hayvanlarla çalışan veterinerler
- Yün fabrikası, tabakhane ve mezbaha işçileri
- Hayvan postu kullanan davul yapımcıları
Şarbon Türleri Nelerdir?
Şarbon hastalığı türleri, bakterilerin vücuda girme yollarına göre farklılık gösterir. Şarbon türleri şu şekilde sıralanabilir:
Deri şarbonu: Bakteriler ciltten bir yara yoluyla vücudu girebilir. Deri şarbonu en yaygın ve en az ölümcül olanı olarak bilinir. Risk altında olanlar arasında veterinerler, hayvan yünü, postu ve kılıyla ilgilenen kişiler yer alır.
Bağırsak şarbonu: Enfekte olan bir hayvanın az pişmiş veya çiğ etini yiyen insanlara bulaşabilen türüdür. Bakteriler yemek borusunu, boğazı, mideyi ve bağırsakları etkiler.
Akciğer şarbonu: Havada yer alan şarbon sporlarını soluyan kişiler, şarbonun ölümcül formunu vücuda alabilir. Bu durum ciddi solunum sorunlarına ve ölüme sebebiyet verebilir. Soluma şarbonunda yün fabrikalarında çalışan insanlar, mezbaha ve tabakhane çalışanları gibi enfekte hayvanlardan gelen sporları soluyanlar etkilenir.
Şarbon Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Şarbon hastalığı belirtileri türüne göre farklılık gösterir. Şarbon hastalığı belirtileri genellikle bulaştıktan sonra bir hafta içinde ortaya çıkar. Bazen şarbonunun belirtileri iki ay boyunca fark edilmeyebilir. En az 10 bin bakterinin solunması sonucu çok nadir insanlarda görülen şarbon hastalığı belirtileri şunlardır:
- Göğüs ağrısı
- Nefes almada güçlük
- Bulantı ve kusma
- Yorgunluk ve halsizlik
- Ateş ve aşırı terleme
- Baş ağrısı ya da kas ağrıları
- Kaşıntı yaratan kabarcıklar veya şişlikler
- Ağrılı cilt ülseri
- Karın ağrısı ve kanlı ishal
- Şişmiş lenf düğümleri
Şarbon Hastalığı Neden Olur?
Şarbon hastalığına neden olan en önemli etken bacillus anthracis bakterisidir. Bu bakteriler toprakta yıllarca yaşayabilecek sporlar üreterek aktif olmayacak şekilde bulunur. Özellikle koyun, keçi, sığır gibi otlarla beslenen hayvanları ve av hayvanları uykuda olan (aktif olmayan) bu bakteri sporları soluyabilir veya yutabilir. Bakteriler vücuttaki sıvılarla karışarak aktif hale gelerek yayılmaya başlar. Şarbon hastalığı ölümcül reaksiyonlara neden olabilir. Bu sporları soluyan ve cilt temasına giren kişilere de bulaşarak sağlığı tehdit eder.
Şarbon Hastalığı Tedavisi Nedir?
Şarbon hastalığının tedavisi türüne göre farklılık gösterebilir. Genellikle şarbon türleri tedaviye iyi yanıt verir. Uzman doktor antibiyotiklerle tedavi enfeksiyonun gelişmesini durdurabilir. Şarbon tedavileri şunları içerir:
- Antibiyotikler enfeksiyonla savaşarak vücutta yarattığı etkilerin azalmasına yardımcı olur
- Antitoksin içeren ilaçlar vücutta yer alan şarbonu nötralize ederek tedavi eder
- Şarbon hastalığında oluşan enfeksiyonu önlemeye yönelik olarak aşı uygulanması kişileri tedavi eder
- Şarbon aşısı, çiftçiler ve hayvancılıkla uğraşanlar, bakterileri inceleyen biyologlar, veterinerler ve yüksek riskli mesleklerde çalışan, 18 ila 65 yaş arasındaki kişiler için geçerlidir.
Şarbon Hastalığı Nasıl Önlenir?
Şarbon hastalığını önlemede en sık ve en etkili yöntemlerden biri de aşı olarak bilinir. Bu hastalığın insan vücuduna girebilmesi için en az 10 bin bakterinin solunması gerekir. Böylelikle ilk aşamada antibiyotiklerle şarbon hastalığına karşı ilerlemeden korunma sağlanır. Şarbon hastalığına neden olan bakterilerin olduğu bir ortamda bulunmadan önce bu faktörlere dikkat etmeniz gerekir. Şarbon hastalığını önlemenin yolları şöyle sıralanır:
- Çiğ veya az pişmiş et yemeklerinden uzak durun
- Hayvan postu veya kılından yapılmış hediyelik eşyaları kullanmayın, satın almayın
- Besin hayvanlarını evcilleştirmeyin ya da onlara dokunmayın
Şarbon Hastalığı Hakkında Sık Sorulan Sorular
Şarbon bulaşıcı mıdır?
Şarbon hastalığı suçiçeği ya da grip gibi kişiden kişiye bulaşmaz. Nadiren, kişiden başka bir kişiye enfekte cilt lezyonuyla doğrudan temas ettikten sonra deri şarbonuna yakalanırlar.
Şarbon insana bulaşırsa ne olur?
Şarbon türleri arasında yer alan ve en tehlikeli olan akciğer şarbonu olarak bilinir. Bu şarbon türü bulaştığında ateş, öksürük, nefes darlığı gibi belirtiler görülür ve tedavi edilmediğinde hızlıca ilerler.
Pişmiş ette şarbon olur mu?
Sağlıklı pişirme kurallarına uyulduğunda etten şarbon bulaşmaz.
